Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu các hoạt động và dự án chính của KisStartup năm 2024, nhằm giúp các doanh nghiệp, đối tác theo dõi được các dự án và hoạt động chính của KisStartup. Các dự án dựa trên năng lực cốt lõi của chúng tôi là nâng cao năng lực thông qua đào tạo, huấn luyện, kết nối với sự tập trung vào đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Các dự án chính chúng tôi sẽ triển khai bao gồm:
Đổi mới mô hình kinh doanh và Thúc đẩy Xuất khẩu theo Tiêu chuẩn Bền vững Tự nguyện (VSS)
Thúc đẩy Xuất khẩu Việt Nam-Canada (EXIM) cho các sản phẩm, công nghệ tạo tác động
KisStartup sẽ hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đổi mới mô hình kinh doanh song song với đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững tự nguyện.
Khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng VSS để tăng cường năng suất, chất lượng sản phẩm, và cơ hội xuất khẩu.
Thương mại hoá Kết quả nghiên cứu (iRnD) - Thuyết trình thương mại hóa và chuyển giao công nghệ, kết nối với doanh nghiệp
KisStartup sẽ thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu thông qua việc tạo cơ hội kết nối giữa nghiên cứu và doanh nghiệp.
Hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển giao công nghệ và thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan.
Chuyển đổi số và đổi mới mô hình kinh doanh
KisStartup sẽ giúp doanh nghiệp thích nghi với xu hướng chuyển đổi số, từ việc sử dụng công nghệ mới đến việc tái thiết kế mô hình kinh doanh.
Hỗ trợ đào tạo và xây dựng năng lực kỹ thuật số cho doanh nghiệp.
Ươm tạo tài năng trẻ phát triển dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo
KisStartup sẽ đầu tư vào việc ươm tạo và phát triển tài năng trẻ thông qua các chương trình đào tạo và hỗ trợ.
Khuyến khích và tạo điều kiện cho sự sáng tạo và khởi nghiệp trong cộng đồng trẻ
Thách thức nhà đầu tư thiên thần - Quỹ Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo KisStartup
KisStartup sẽ tổ chức thách thức nhà đầu tư thiên thần để tìm kiếm và hỗ trợ các dự án khởi nghiệp có tiềm năng lớn.
Quỹ Khởi Nghiệp sẽ cung cấp nguồn lực tài chính và hỗ trợ chiến lược cho các dự án được chọn.
Các dự án sẽ tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ đổi mới sáng tạo ở doanh nghiệp, giúp các doanh nghiệp, nhà khoa học đưa được sản phẩm tốt ra thị trường Việt Nam và thị trường toàn cầu. Chúng tôi mong muốn hợp tác mạnh mẽ với các đối tác trong và ngoài nước trong năm 2024.
“Tôi tin làn sóng tiếp theo của tinh thần khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo (ĐMST) sẽ thuộc về những công ty đã hoạt động lâu năm” (TS. Marc Sniukas). Niềm tin này không phải không có cơ sở bởi lẽ, khi các tập đoàn cảm thấy một sự cấp bách cần phải đổi mới. Với nguồn lực, chiến lược, tầm nhìn của mình, họ sẽ có những bệ phóng mạnh mẽ cho những đổi mới. Năm 2023 đang đến gần, chúng tôi xin giới thiệu một số mô hình đã thực hiện trên thế giới, một số xu hướng với hy vọng mang lại những góc nhìn nhiều chiều xung quanh đổi mới sáng tạo tại tập đoàn, doanh nghiệp lớn.
Sự kiện hackathon Google Hash Code mở cho tất cả những kĩ sư phần mềm trên thế giới tham gia.
Các mô hình phổ biến
Tăng tốc trong nội bộ tập đoàn
Internal Accelerator, chương trình tăng tốc trong nội bộ tập đoàn là mô hình chương trình tăng tốc dành cho nhân viên để phát triển, thử nghiệm và phát triển ý tưởng mới, sau đó có thể mở rộng ra các startup trong cùng ngành hoặc bổ trợ cho ngành. Ví dụ, Nestlé phát triển chương trình InGenius – Chương trình tăng tốc trong nội bộ tập đoàn Nestlé. Kết quả thu được 48 dự án trong năm năm; Bosh phát triển chương trình Grow – Chương trình ươm tạo và nền tảng cho startups và intrapreneurs trong Tập đoàn Bosch. Kết quả đạt được: hơn 200 doanh nhân khởi nghiệp nội bộ với hơn 400 dự án, trong đó có sáu dự án thoái vốn.
Hackathon
Hackathon (hay hackfest hoặc hackday) là nơi tập hợp các lập trình viên trong một thời gian ngắn làm việc với cường độ cao. Hackathon diễn ra ít nhất một vài ngày nhưng không quá một tuần. Tùy thuộc vào mục tiêu của tập đoàn có thể lựa chọn Internal Hackathon (Hackathon nội bộ doanh nghiệp) hoặc External Hackathon (Hackathon nội bộ và bên ngoài doanh nghiệp)1.
Internal Hackathon là cách tốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong nội bộ doanh nghiệp. Nếu làm tốt, hackathon có thể giúp
– Thành lập quy trình lên ý tưởng sáng tạo
– Xây dựng sản phẩm mẫu thử nhanh
– Bước đầu xây dựng lộ trình phát triển sản phẩm
– Đưa ra danh sách lộ trình trong tương lai
– Thúc đẩy hợp tác đa chức năng giữa đội kỹ sư và không phải kỹ sư
Công ty giao thức ăn trong 30 phút ele.me được Alibaba mua lại.
External Hackathon, doanh nghiệp thu hút cả nhân tài trong và ngoài tổ chức tham gia, có thể là cộng đồng những nhà lập trình phát triển sản phẩm, cộng đồng nhà khoa học dữ liệu hay thậm chí là cộng đồng nói chung để:
– Khám phá các công nghệ mới
– Thúc đẩy đổi mới sáng tạo doanh nghiệp
– Tạo ra các startup tiềm năng
– Thương hiệu của các sản phẩm / tổ chức
– Tạo ra các giải pháp hướng tới giải quyết vấn đề xã hội
– Phân tích dữ liệu để đưa ra phỏng đoán
– Công nhận tư duy đổi mới sáng tạo
Ví dụ, Google thực hiện chương trình Google Hash Code và Google Cloud and EPAM’s Healthcare and Life Science Hackathon2.
Mua bán & Sáp nhập (M&A)
Thay vì đổi mới sáng tạo từ bên trong, các tập đoàn mua lại các startup thành công và tích hợp vào hệ sinh thái hiện tại của tập đoàn. Cũng có nhiều tập đoàn tiến hành nhiều hoạt động song song. M&A là cách nhanh chóng nhất để đưa được những sản phẩm mới vào bổ sung cho hệ sinh thái sản phẩm dịch vụ của tập đoàn. Quá trình Mua bán và Sáp nhập có nhiều bước và thường cần từ sáu tháng cho đến vào năm để hoàn tất thủ tục. Tuy nhiên, cũng có những khó khăn cho startup và tập đoàn trong sự tương thích với nhau khi tích hợp startup với hệ thống của tập đoàn; quá trình này có thể tốn thời gian và đòi hỏi những thay đổi văn hóa doanh nghiệp. “Các công ty khởi nghiệp lo sợ các tập đoàn sẽ làm họ chậm lại. Các tập đoàn lại lo sợ rằng các công ty khởi nghiệp sẽ thất bại nhanh chóng”.
Về ví dụ của M&A, có thể kể đến trường hợp nền tảng thương mại điện tử nổi tiếng Trung Quốc Alibaba mua lại ELE.me – dịch vụ giao thực phẩm với cam kết giao hàng trong 30 phút, với giá 9.5 tỉ USD; Amazon mua lại PillPack với giá dưới 1 tỉ USD – một hiệu thuốc online giao thuốc đến tận nhà người đặt. Hiện tại, Amazon đang đẩy mạnh vào ngành y và đó là lý do tại sao họ đã mua PillPack – để đi trước các tổ chức dược phẩm khác.3
Đặt hàng
Mô hình hợp tác ở đó tập đoàn đặt bài toán cho startup. Bài toán là những vấn đề hiện tập đoàn mong muốn tìm kiếm giải pháp công nghệ để giải quyết. Theo đó, startup sẽ thiết kế giải pháp cho bài toán tập đoàn đưa ra hoặc bán giải pháp của mình cho tập đoàn
Đầu tư
Đầu tư (Corporate Venturing) là hình thức các quỹ đầu tư của tập đoàn vào các công ty startup bên ngoài. Các tập đoàn thực hiện đầu tư thông qua thỏa thuận đầu tư liên doanh hoặc mua cổ phần. Giai đoạn đầu tư có thể bắt đầu từ lúc khi startup đang “chập chững” vận hành (Early-stage), chưa có sản phẩm thương mại hóa hay bán hàng. Startup ở giai đoạn này tiêu tốn lượng tiền lớn để phát triển sản phẩm và marketing nội bộ4; Khi đó, các tập đoàn có thể cung cấp vốn hạt giống (Seeding) cho startup để họ để bù đắp các chi phí vận hành nội bộ, phát triển các sản phẩm mẫu, thử nghiệm mô hình kinh doanh, để thu hút các quỹ đầu tư mạo hiểm khác về sau. Các Quỹ đầu tư Tập đoàn (CVCs) cũng có thể đầu tư cho startup ở giai đoạn mở rộng, khi startup đã triển khai các sản phẩm mới, mở rộng xưởng sản xuất, cải thiện sản phẩm và marketing. Tuy nhiên, giai đoạn mà phần lớn các CVCs (Corporate Venturing Capital) nhắm đến là khi startup đã gần trưởng thành, chuẩn bị lên sàn chứng khoán (IPOs).
Honeywell đã thành lập một nhóm chuyển đổi số trong công ty, dẫn dắt các đổi mới như thiết bị kết nối IoT. Trong hình là chiếc mũ thông minh được dùng trong nhà xưởng, đóng vai trò như một trợ lý cung cấp tất cả các thông tin về hoạt động của nhà máy trong thời gian thực thông qua điều khiển bằng giọng nói.
Đây là lựa chọn mà một số tập đoàn Việt Nam đang sử dụng. Tuy nhiên, không dễ để các doanh nghiệp/tập đoàn có thể chủ động tìm kiếm (startup scouting), theo dõi, đánh giá startup. Bản thân tập đoàn cũng phải chứng minh rõ ràng giá trị đem lại cho startup vì startup có nhiều lựa chọn về vốn khác ngoài vốn của tập đoàn. Tập đoàn cũng cần hiểu rõ tại sao muốn đầu tư vào startup (chiến lược lớn phát triển của tập đoàn hay tài chính).
Ví dụ, Boeing thành lập quỹ Horizon X Ventures, tìm kiếm đầu tư startup giai đoạn phát triển sản phẩm mẫu thử nghiệm, có tiềm năng mở rộng, đội ngũ tốt. Hiện nay họ đã đầu tư vào 21 công ty5. Hay Intel phát triển quỹ Intel Capital. Ở thời kì đầu vào những năm 1990, quỹ này tập trung đầu tư các startup từ giai đoạn hạt giống đến giai đoạn tăng trưởng. Hiện nay, danh mục đầu tư của họ đã lên đến 1544 công ty tại 57 quốc gia (trong đó có 670 công ty đã IPO/ được mua lại) với tổng số tiền đầu tư là 12.4 tỉ USD6.
Mô hình phát triển hệ sinh thái
Cùng là cách tạo dựng hệ sinh thái để các startup sử dụng công nghệ của mình, phát triển giải pháp cho các đối tác, các công ty công nghệ như SAP hay Qualcomm đã có những cách làm rất khác nhau. Với SAP, họ phối hợp với các tập đoàn và trường đại học, đào tạo design thinking (tư duy thiết kế) để giúp sinh viên giải quyết bài toán của doanh nghiệp trên nền tảng của SAP. Nếu lời giải nào tốt, sẽ được SAP đầu tư và sử dụng. Với Qualcomm, tại Việt Nam, và Ấn Độ, Đài Loan, phát triển chương trình ươm tạo, giúp các dự án tiếp cận và sử dụng công nghệ của Qualcomm, được đội ngũ kỹ thuật của Qualcomm hỗ trợ, hoàn thiện sản phẩm và cả tư duy bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ của người sáng lập. Những doanh nghiệp được Qualcomm hỗ trợ sau đó sẽ được tiếp cận với hệ sinh thái của Qualcomm, mạng lưới những nhà đầu tư, đối tác của Qualcomm để tiếp tục phát triển kinh doanh.
Xu hướng đổi mới tập đoàn 2023
Đổi mới sáng tạo mở đang trở thành một xu hướng quan trọng trong đổi mới sáng tạo tập đoàn, doanh nghiệp lớn. Theo MindtheBridge, một tổ chức châu Âu chuyên tư vấn sáng tạo mở cho các tập đoàn, xu hướng đổi mới mở toàn cầu có thể được tóm gọn bằng những từ như thử nghiệm. Nếu mô hình tập đoàn sáng lập và ươm tạo các startup là một lựa chọn mới của năm 2022, thì năm 2023, xu hướng này sẽ vẫn chỉ dừng ở việc thử nghiệm, trong khi đó mô hình đặt hàng có tiềm năng áp dụng rộng rãi hơn nhưng sẽ đòi hỏi sự kiên nhẫn từ cả hai phía tập đoàn và startup.
Mặc dù, nhiều tập đoàn từng lựa chọn thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm, nhưng giờ đây nhiều nơi đang từ bỏ chiến lược này. Cũng theo MindtheBridge, các nhà lãnh đạo công nghệ toàn cầu, các tập đoàn không đặc biệt tích cực trên mặt trận M&A startup.
Chuyển đổi số trong tập đoàn để hiệu quả hơn. Bên cạnh câu chuyện về đổi mới sáng tạo theo hướng khởi nghiệp, hợp tác với khởi nghiệp hay ĐMST mở, một xu hướng quan trọng là chuyển đổi số trong các tập đoàn đang diễn ra mạnh mẽ để tối ưu hóa mô hình kinh doanh trong kỷ nguyên số.
Năm 2023 sẽ chứng kiến chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ theo đó dữ liệu trở thành một tài sản quan trọng của doanh nghiệp phục vụ ra quyết định của doanh nghiệp. Có thể thấy, bên cạnh những thành công, những thử nghiệm vẫn đang được tiếp tục thực hiện, cũng có những thất bại mà cần thời gian người ta mới có thể đánh giá hết được.
Bên cạnh những câu chuyện thành công bước đầu như Honeywell, vẫn có những câu chuyện thất bại như GE, để thấy rằng: “các chuyên gia tin rằng việc mở khóa thành công chuyển đổi số không phải là sở trường của tất cả mọi người”7□
—–
Xu hướng Đổi mới sáng tạo mở của các tập đoàn năm 2023
– Hầu như tất cả các nhà lãnh đạo đổi mới đã đặt chỗ ở Thung lũng Silicon (cộng với Israel), trong khi nhiều công ty đang mở rộng dấu ấn của họ bằng cách thành lập các hub – các trung tâm công nghệ toàn cầu tại những thị trường mới nổi như Hàn Quốc.
– Các chương trình khởi nghiệp nội bộ vốn được coi là công cụ đào tạo nhân sự theo cách tiếp cận truyền thống, giờ đây vượt ra ngoài các mục tiêu đào tạo đơn thuần và trở thành nguồn sáng tạo cho ra đời các thương vụ đầu tư.
– Do mối lo ngại ngày càng tăng về tính bền vững và kết quả tài chính, các chương trình tăng tốc doanh nghiệp đang ngày càng được cơ cấu lại, ủy quyền cho bên thứ ba hoặc loại bỏ hoàn toàn
– Các mô hình mới như Venture Builder vẫn đang trong quá trình thử nghiệm
Mô hình Khách hàng mạo hiểm (Venture Client model) tức là quá trình mua sản phẩm và giải pháp từ một khởi nghiệp, được áp dụng rộng rãi, nhưng đòi hỏi phải có phạm vi tiếp cận toàn cầu để có hiệu quả. Thông thường, mô hình Khách hàng mạo hiểm đòi hỏi yêu cầu một danh sách dài các khách hàng tiềm năng mang tính thăm dò khoảng 1.000-5.000 mỗi năm, trong đó khoảng 1% chuyển sang các thỏa thuận thương mại để triển khai toàn diện.
Trường hợp 1: Honeywell là nhà sản xuất trong danh sách Fortune 100 hoạt động trong nhiều ngành công nghiệp, bao gồm công nghệ xây dựng và hàng không vũ trụ. Honeywell đã tăng doanh thu từ 40 đô la lên 43 tỷ USD vào năm 2018 (mặc dù doanh thu giảm xuống còn 38 tỷ USD sau đó) và giá cổ phiếu tăng từ 95 USD lên 174 USD. Trong giai đoạn đầu chuyển đổi số, Honeywell đã cắt giảm hoạt động từ tám thị trường xuống còn sáu thị trường để cải thiện chất lượng và giúp áp dụng các chiến lược số dễ dàng hơn. Honeywell đã thành lập một nhóm chuyển đổi số trong công ty, dẫn dắt các đổi mới như thiết bị kết nối IoT, cung cấp sản phẩm dựa trên dữ liệu và kiểm soát quy trình công nghiệp tiên tiến. Dữ liệu khách hàng đã được phân tích và sử dụng để cải thiện dịch vụ sản phẩm, giúp khách hàng đưa ra quyết định tốt hơn và làm cho quy trình sản xuất hiệu quả hơn.
———-
Trường hợp 2: General Electrics từng nổi tiếng khi bắt đầu hoạt động đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của mình khi nhận định tương lai của kinh doanh và kinh doanh số và GE phải tìm được vị trí của họ trong thế giới đó. Với ý nghĩ đó, GE Digital ra đời và ra mắt sản phẩm số lớn đầu tiên của mình, Predix, “nền tảng sức mạnh công nghiệp đầu tiên thuộc loại này cung cấp một cách tiêu chuẩn và an toàn để kết nối máy móc, dữ liệu lớn công nghiệp và con người”. GE đưa khởi nghiệp tinh gọn vào đổi mới sáng tạo trong tập đoàn của mình dưới sự hỗ trợ của Eric Ries, cha đẻ của khởi nghiệp tinh gọn vào 2013. Họ chi hàng triệu USD để thuê nhân viên bán hàng, công nhân nhà máy và kỹ sư. Để tránh làm phức tạp thêm vấn đề, GE Digital còn được giao nhiệm vụ tập trung hóa và tối ưu hóa các hoạt động CNTT trên diện rộng của công ty. Mặc dù GE có khả năng số hóa và tự động hóa nhiều quy trình kinh doanh để tiết kiệm nguồn lực nhưng không gia tăng được giá trị để đổi mới mô hình kinh doanh. Câu chuyện cổ tích GE tiết kiệm 80% chi phí phát triển thông qua ứng dụng khởi nghiệp tinh gọn trong nội bộ và phát triển GE Digital trên quy mô lớn dừng lại. Cuối cùng, khi rõ ràng là GE Digital không còn khả thi nữa, các bộ phận của doanh nghiệp đã được bán đi trong khi phần còn lại được dồn vào GE power.
Tham dự Hội thảo có bà Nguyễn Đặng Tuấn Minh - Trưởng Làng Công nghệ ĐMST mở, Tập đoàn tại Techfest 2022, Nhà sáng lập và điều hành KisStartup; bà Phạm Thị Mai – Quản lý chương trình DAP tại KisStartup; đại diện lãnh đạo các cơ quan, doanh nghiệp trẻ và các hiệp hội trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Về phía Trường Đại học Hồng Đức có đại diện Ban giám hiệu, lãnh đạo các đơn vị trực thuộc, các cán bộ giảng viên và đông đảo học viên, sinh viên trong toàn Trường.
Hội thảo hướng tới mục tiêu trao đổi, thảo luận và chia sẻ về kinh nghiệm hỗ trợ ĐMST, tăng tốc kinh doanh số với các sản phẩm thuộc chế biến công nghiệp, đặc sản vùng, thủ công mỹ nghệ; lợi ích của việc áp dụng ĐMST trong kinh doanh; quy trình chuyển đổi số trong doanh nghiệp.
Bà Nguyễn Đặng Tuấn Minh - Trưởng Làng Công nghệ ĐMST mở, Tập đoàn tại Techfest 2022, Nhà sáng lập và điều hành KisStartup đã trình bày tham luận tại Hội thảo
Tại Hội thảo, bà Nguyễn Đặng Tuấn Minh - Trưởng Làng Công nghệ ĐMST mở, Tập đoàn tại Techfest 2022, Nhà sáng lập và điều hành KisStartup đã trình bày tham luận với chủ đề “Thế nào là ĐMST trong doanh nghiệp”. Theo đó, bà Nguyễn Đặng Tuấn Minh đã chia sẻ và nhấn mạnh về vấn đề đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp; ĐMST thông qua chuyển đổi số và chuyển đổi số thúc đẩy ĐMST. Cũng trong tham luận của mình, bà Nguyễn Đặng Tuấn Minh đã trao đổi với các doanh nghiệp, các Startup và các bạn sinh viên về những khó khăn mà doanh nghiệp vừa và nhỏ, siêu nhỏ gặp phải; cách xử lý của doanh nghiệp; những lợi thế của doanh nghiệp vừa và nhỏ, siêu nhỏ trong ĐMST và chuyển đổi số.
Bà Phạm Thị Mai – Quản lý chương trình DAP tại KisStartup trình bày tham luận tại Hội thảo
Bà Phạm Thị Mai – Quản lý chương trình DAP tại KisStartup quan tâm và chia sẻ về vấn đề hỗ trợ tăng tốc kinh doanh số gắn với đổi mới mô hình kinh doanh. Bằng các dẫn chứng cụ thể thông qua các câu chuyện thành công trong kinh doanh của các doanh nghiệp, bà Phạm Thị Mai đã nêu rõ các điều kiện dẫn tới sự thành công của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, siêu nhỏ, cụ thể: (1) Sự tham gia, cam kết và quyết tâm của chính bản thân chủ doanh nghiệp, hợp tác xã; (2) Mindset/Tinh thần sẵn sàng thay đổi, đập bỏ những thứ cũ để thử nghiệm cách làm mới; (3) Áp lực phải đổi mới của doanh nghiệp trước những thay đổi của thị trường, khách hàng; (4) Liên tục nghiên cứu thị trường và lắng nghe khách hàng để đổi mới phương thức kinh doanh và sản phẩm dịch vụ; (5) Có nhân sự và sự tham gia đóng góp tích cực của nhân sự.
Cũng tại Hội thảo, Quý chuyên gia, các doanh nghiệp và các em sinh viên đã có phần trao đổi, thảo luận sôi nổi các vấn đề về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp ở bối cảnh hiện tại và tầm nhìn trong tương lai, cũng như những cơ hội nghề nghiệp trong các doanh nghiệp chuyển đổi số cho sinh viên. Các câu hỏi của khách mời và sinh viên đã được các chuyên gia nhiệt tình giải đáp, mang đến những giá trị thiết thực cho cả doanh nghiệp và sinh viên tham dự chương trình.
Sự thành công của Hội thảo khẳng định Trường Đại học Hồng Đức rất quan tâm và chú trọng trong việc định hướng giáo dục, rèn luyện các kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm thực tế cần thiết về khởi nghiệp, ĐMST cho sinh viên trong kỷ nguyên số 4.0. Những hoạt động này sẽ ngày càng được tổ chức nhiều hơn nữa để giúp sinh viên phát triển các kỹ năng, tiếp cận với các lĩnh vực nghề nghiệp và tự tin cho hành trình hội nhập quốc tế./.
Sau 06 năm liên tục đào tạo về Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cho các dự án trong và ngoài trường đại học, đào tạo người đào tạo Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cho hàng trăm giảng viên tại các trường đại học, năm 2021 KisStartup bắt đầu thử nghiệm quy trình giảng dạy các khóa học trực tuyến. Sau những thành công và bài học rút ra khi thử nghiệm thì năm 2022, KisStartup chính thức mở Khóa Đào tạo trực tuyến về Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo thông qua các bài giảng trực tuyến trên nền tảng Thinkific.
Tại đây, người tham gia học sẽ có quyền lựa chọn các khóa phù hợp với khả năng và kiến thức cũng như kinh nghiệm của bản thân mình.
40+ module này đi theo các bước của một dự án khởi nghiệp từ Lên ý tưởng - Kiểm chứng - Tăng trưởng với các nội dung xoay quanh:
- Đổi mới sáng tạo, tư duy thiết kế, khởi nghiệp tinh gọn
- Phát triển dự án khởi nghiệp sáng tạo
- Quản lý và đo lường tác động của dự án
- Bài học từ các case study (những casestudy độc quyền từ KisStartup)
Bạn sẽ được tiếp cận các Module cơ bản của Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo với giá tương đương một tín chỉ tại trường đại học.
Khóa học của KisStartup phù hợp với các bạn trẻ khởi nghiệp, các giảng viên, huấn luyện viên muốn tìm hiểu về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, các trường đại học mong muốn phổ biến kiến thức cho giảng viên, sinh viên về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
Mọi quan tâm xin vui lòng liên hệ hello@kisstartup.com hoặc 0982498095 (Zalo) để được hỗ trợ tốt nhất.
Chương trình đào tạo giảng viên nguồn (TOT) về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực Fintech do Học viện Ngân hàng tổ chức là một phần trong chuỗi các hoạt động triển khai nhiệm vụ “Huấn luyện, bồi dưỡng kiến thức nâng cao về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo”, theo Quyết định số 1865/QĐ-BKHCN ngày 28/6/2019 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt tổ chức chủ trì, thực hiện nhiệm vụ thuộc Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” (Đề án 844), thực hiện từ năm 2020.
Chương trình được thiết kế nhằm trang bị cho học viên kiến thức tổng quan về Fintech, nhận diện xu hướng mới trong Fintech; mối quan hệ giữa tiền số và thị trường tài chính; nắm được khung pháp lý cho Fintech và cách thức quản lý tài chính - quản trị rủi ro cho hoạt động Fintech… Đặc biệt, kết thúc chương trình, học viên có khả năng phát triển các kỹ năng, phương pháp tổ chức huấn luyện hiệu quả các nhóm/doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo nói chung và lĩnh vực Fintech nói riêng.
Trong khuôn khổ chương trình, KisStartup sẽ cung cấp kiến thức về phân tích các mô hình kinh doanh trong Fintech dành cho các giảng viên và đồng hành cùng các giảng viên trong Phương pháp giảng dạy khởi nghiệp sáng tạo. Trong khóa học, các giảng viên sẽ kết hợp chuyên môn và lồng ghép kiến thức về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo để tạo ra những nội dung giảng dạy mới đặc thù trong fintech và giúp các fintech trong tương lai chuẩn bị kỹ lưỡng cho hành trang khởi nghiệp và làm việc trong lĩnh vực mới mẻ này.
Khóa học kéo dài 14 ngày từ 2.11.2020 và kết thúc ngày 26.11.2020.
Ngày 3.6 – 4.6.2020, KisStartup vinh dự nhận được sự tin tưởng của Ban lãnh đạo và cán bộ trường Đại học Hải Phòng mời về giảng dạy trong vai trò là đơn vị phụ trách chuyên môn đào tạo cho đối tượng chính là sinh viên có tiền dự án hoặc đang có ý định thương mại hóa nghiên cứu từ phòng lab. Ngoài ra, KisStartup còn thiết kế đặc biệt một buổi cùng các thầy cô trong trường với hy vọng tạo ra những giảng viên nguồn có khả năng đỡ đầu, hỗ trợ và giám sát các ý tưởng và dự án. Ngay sau khóa học, nhà trường sẽ thành lập ban hỗ trợ sinh viên đổi mới sáng tạo bao gồm có các thành phần: coach, mentor, advisor và trainer. Việc thành lập và đi vào vận hành hỗ trợ các nhóm sinh viên trong vai trò cụ thể của từng giảng viên tham gia bước đầu sẽ gặp ít nhiều khó khăn. Tuy nhiên bản thân các giảng viên tham dự cũng đều cam kết sẽ theo sát và thực hành dưới sự cố vấn và giám sát 03 tháng tới của KisStartup.
Việc nằm trong cộng đồng của KisStartup đồng nghĩa với việc chúng tôi sẽ cam kết thông tin tới các nhóm dự án và thầy cô những cơ hội phù hợp nhất cũng như hỗ trợ hiệu quả và sớm nhất có thể. KisStartup hy vọng đây là bước khởi đầu nhỏ cho những bước tiến dài hơn của trường đại học trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hỗ trợ mạnh mẽ cho chính sinh viên trong trường.
Ở Việt Nam, “huấn luyện viên khởi nghiệp” – startup coach vẫn còn là một khái niệm mới với khá nhiều startup. Để có một cái nhìn toàn diện về tại sao cần huấn luyện viên (HLV) khởi nghiệp, như thế nào là một người HLV tốt và làm thế nào để hưởng lợi nhiều nhất từ một chương trình huấn luyện, tôi muốn chia sẻ với các bạn góc nhìn của một người đã tham gia hoạt động này trong 4 năm qua.
Dave Bailey, người sáng lập công ty chuyên huấn luyện các CEO của các công ty gọi được vốn từ vòng series A trở lên. Nguồn: Dave Bailey.
Trước hết, huấn luyện khởi nghiệp là một công việc thuộc nhóm huấn luyện kinh doanh trong đó người HLV “cầm tay chỉ việc” rèn luyện thành công kỹ năng sử dụng công cụ cho doanh nghiệp/đội nhóm của doanh nghiệp nhằm rèn luyện kỹ năng cho đôi nhóm của doanh nghiệp và đặt câu hỏi giúp doanh nghiệp tự giải quyết vấn đề. Mối quan hệ giữa HLV và doanh nghiệp khởi nghiệp là mối quan hệ ngắn hạn, thông thường từ 3-6 tháng.
Ở Việt Nam, có những tổ chức cung cấp dịch vụ huấn luyện cho doanh nghiệp, nhưng đội ngũ huấn luyện khởi nghiệp chuyên nghiệp thì còn rất ít. Từ những thành công và thất bại của cả người làm HLV và startup, và các dự án đổi mới sáng tạo tại doanh nghiệp, chúng tôi cho rằng có 3 lý do chính khởi nghiệp cần HLV.
1. Startup thường có quá nhiều vấn đề để giải quyết và quá nhiều việc phải làm cùng một lúc.
Việc là khởi nghiệp sáng tạo không bao giờ dễ dàng. Những ngợi ca trên báo chí, sự xuất hiện dày đặc trên truyền thông không giúp bạn giảm bớt áp lực khi phải đối diện với những vấn đề cụ thể trực tiếp của doanh nghiệp. Nếu dành thời gian để giải quyết những việc gấp gáp nhưng không quan trọng lắm thì sáng lập viên sẽ không còn thời gian cho những việc quan trọng dài hơi. Khởi nghiệp sáng tạo (KNST) cũng thường gặp phải những giới hạn về nguồn lực và có xu hướng cần tiền mới giải quyết được. Việc xuất hiện HLV sẽ giúp KNST sắp xếp lại những vấn đề mang tính thứ tự ưu tiên để giải quyết với nguồn lực hạn chế một cách tối ưu.
Theo Dave Bailey, tại sao các nhà sáng lập cần Huấn luyện viên (Coach), không phải Tư vấn (Consultants), theo đó tóm lại gồm 10 điểm:
1. Hãy để các nhà sáng lập tự đưa ra chương trình làm việc của mình (nhấn mạnh sự chủ động)
2. Không ai có thể nhận được lời khuyên trước khi họ hiểu vấn đề (khác biệt giữa HLV và tư vấn)
3. Câu hỏi luôn có giá trị lớn hơn câu trả lời (thậm chí lời khuyên)
4. Bám sát các mục tiêu cụ thể
5. Sự tò mò trái ngược với sự phán xét
6. Nghe lời nói của mình từ người khác
7. Chia sẻ kinh nghiệm, không hướng dẫn
8. Kiên nhẫn là điều cần thiết để huấn luyện hiệu quả
9. Cho bạn niềm tin khi cần
10. Theo dõi là 90% giá trị
2. Vấn đề mà người sáng lập nghĩ là vấn đề bức xúc, khó khăn nhất chưa chắc đã phải là vấn đề quan trọng nhất.
HLV không biết câu trả lời cho các vấn đề nhưng họ biết hỏi những câu hỏi mang tính kỹ thuật cần thiết để tìm ra vấn đề mang tính cốt tử của doanh nghiệp đó, có ảnh hưởng đến sự sống còn và những rủi ro tiềm ẩn trong giai đoạn đầu trứng nước của doanh nghiệp. Ví dụ, rất nhiều doanh nghiệp cho rằng vốn là vấn đề lớn nhất, nhưng nhờ những câu hỏi của HLV, đôi khi tự doanh nghiệp nhận ra rằng đó có thể là vấn đề thứ 2,3 trong thứ tự ưu tiên.
3. Sự cô đơn và những thành quả được ghi nhận.
Khởi sự kinh doanh là chấp nhận sự cô đơn khi phải đối diện với các quyết định, với những tính toán ngắn hạn và dài hạn, ngay cả khi bạn có một đội nhóm tốt thì người lãnh đạo vẫn là người phải chấp nhận sự cô đơn ấy. Việc có một HLV đi cùng và người chủ dự án phải tham gia quá trình huấn luyện là đặc biệt quan trọng. Ngoài giá trị cùng nhau phân tích khó khăn thất bại, thì việc có một sự ghi nhận từ bên ngoài là nguồn động viên quan trọng, một sự ghi nhận có giá trị để chủ doanh nghiệp có những bước tiến mạnh mẽ hơn sau đó.
Câu chuyện của người HLV và người được huấn luyện
Năm 2015, tôi cùng 11 anh chị em khác bước ra từ chương trình đào tạo tăng cường HLV đổi mới sáng tạo của dự án Đối tác Đổi mới sáng tạo Việt Nam – Phần Lan (IPP) với một loạt công cụ và kiến thức mới mẻ trong tay. Chúng tôi được đưa thẳng vào một doanh nghiệp khởi nghiệp để…huấn luyện. Doanh nghiệp vừa nhận được một khoản vốn mồi với tham vọng trong 6 tháng đạt mục tiêu chứng minh tiềm năng xuất khẩu và kiểm chứng được mô hình kinh doanh bền vững. 6 tháng trải nghiệm với EZCloud với tôi thực sự quý giá để nhận ra rằng tại sao một doanh nghiệp khởi nghiệp mặc dù rất tiềm năng đội ngũ rất tốt lại rất cần huấn luyện viên – một sự trợ giúp kỹ thuật quan trọng cho kiểm chứng mô hình kinh doanh và sự phát triển của dự án. Tuy nhiên, quá trình huấn luyện không hề diễn ra suôn sẻ mà luôn có những thách thức với cả hai phía nếu muốn hoàn thành tốt công việc của mình. Như anh Đặng Thành Trung, giám đốc sáng tạo của EZCloud chia sẻ, có rất nhiều khó khăn phải trải qua trong suốt quá trình huấn luyện để nhận ra rằng, rất may mắn đã kiên nhẫn đi theo suốt thời gian đó. Những khó khăn mà anh Trung đề cập ở đây không nằm ngoài những khó khăn mà chính cá nhân chúng tôi đã trải qua trong vai trò HLV cho những doanh nghiệp sau này:
1. Vượt qua khỏi sự khó chịu khi có một người ngoài bước vào doanh nghiệp:
Vốn không phải là người đóng góp tiền cho doanh nghiệp, thậm chí dịch vụ huấn luyện là dịch vụ trả phí, rất dễ hiểu khi EZCloud (vốn được dự án IPP2 tài trợ để sử dụng HLV) hay một doanh nghiệp bất kỳ nào phải trả phí để sử dụng dịch vụ này là sự chống đối lại vai trò của người HLV. Thực tế, không ít doanh nghiệp đặt ra câu hỏi tại sao lại phải đưa một người HLV vào chỉ để hỏi và giám sát doanh nghiệp? Hơn thế nữa, một doanh nghiệp khởi nghiệp, thời gian là vô cùng quý giá, vậy mà luôn phải dành một khoảng thời gian chỉ để trả lời câu hỏi của một người không liên quan gì. Sự khó chịu này sẽ không biến mất sau tối thiểu 3 buổi đầu tiên vì những câu hỏi của HLV luôn mang tính căn bản, bắt chủ doanh nghiệp phải lật lại rất nhiều vấn đề mà thường ngày họ chấp nhận như một lẽ tự nhiên. Việc phải lật lại và nghi ngờ cả những gì mình đang làm là một cảm giác rất khó chịu. Tuy nhiên, thông thường, sau buổi thứ 3, sẽ có những thay đổi và chuyển biến, hiệu ứng từ những câu hỏi
EZ Cloud (bên trái) đang trao đổi với một huấn luyện viên của chương trình IPP.
2. Vượt qua nỗi sợ bị giám sát.
Cảm giác bị ai đó giám sát những mục tiêu đề ra không phải dễ dàng. Khi đối diện với chính mình cho những việc mình không thực hiện được và trả lời HLV của mình vào buổi gặp tiếp theo, đó là một công việc khó khăn. Bạn làm chủ của doanh nghiệp bạn, tại sao bạn cần ai đó giám sát? Câu hỏi đó rất thường gặp, nhưng hãy tin tôi, ở giai đoạn đầu, sự tự do của người làm chủ doanh nghiệp khởi nghiệp có thể khiến bạn làm việc 20 tiếng mỗi ngày, nhưng cũng không có gì đảm bảo bạn sẽ đạt mục tiêu đề ra bởi lẽ không ai tạo ra áp lực cho bạn. Sự giám sát chính là giá trị quan trọng mà huấn luyện mang lại.
3. Vượt qua cảm giác ngại phải cam kết.
Hằng tuần, doanh nghiệp phải cam kết thực hiện những gì mình đề ra. Mặc dù không có hình phạt nào cho việc không thực hiện được, nhưng rõ ràng, việc phải lý giải những nguyên nhân mình không thực hiện được sau một khoảng thời gian đủ dài (thông thường là 6 tháng) thực sự sẽ giúp doanh nghiệp thay đổi tư duy về chấp nhận thất bại và học từ thất bại. Nếu thói quen thực hiện cam kết và tìm nguyên nhân cho thất bại và phòng ngừa rủi ro được thiết lập tại doanh nghiệp, đây sẽ là một thay đổi rất lớn cho bước chuyển từ văn hóa của một nhóm dự án khởi nghiệp thành một doanh nghiệp trưởng thành thực sự.
Trên thực tế, ngay tại các tập đoàn lớn, các doanh nghiệp trên thế giới, huấn luyện là một hình thức phổ biến nhằm gia tăng hiệu suất công việc. Với khởi nghiệp, việc sử dụng huấn luyện viên mang tính đặc thù. Việc lựa chọn huấn luyện viên tốt cũng là một khó khăn không nhỏ. Nếu được phép cho vài lời khuyên với các chủ doanh nghiệp khởi nghiệp, tôi xin phép đưa ra 3 lời khuyên sau đây:
1. Bên cạnh một cố vấn (mentor)- người sẽ thúc đẩy sự phát triển cá nhân của bạn, hãy tìm một HLV khởi nghiệp để có sự hỗ trợ kỹ thuật cần thiết.
2. Hãy đưa những người ra quyết định quan trọng trong doanh nghiệp vào quá trình huấn luyện, nó sẽ giúp tạo ra tiếng nói chung cho cả đội nhóm và kế hoạch hành động hiệu quả cả nhóm hướng đến.
3. Thời gian huấn luyện phải đủ dài (tối thiểu 3 tháng tăng cường, lý tưởng nhất là 6 tháng) để đảm bảo hiệu quả của huấn luyện. Mọi sự thay đổi không diễn ra qua một đêm, nó cần thời gian, đặc biệt là những thay đổi về tư duy.
Làm thế nào để tìm được HLV tốt, để thay cho lời kết, tôi xin mượn lời của Dave Bailey, 10 năm làm HLV cho các khởi nghiệp tại các môi trường khác nhau, người từng cho lời khuyên rằng, khởi nghiệp cần HLV hơn là người tư vấn. Đúc rút từ trải nghiệm của chính mình, Dave tổng kết: “Tìm một huấn luyện viên giỏi là rất khó khăn. Bạn muốn ai đó có mối liên hệ với bạn, người đã trải qua những gì bạn đang trải qua. Một người có thể đặt cái tôi của họ sang một bên và quan tâm đến bạn. Một người biết kết nối bạn với những người tài năng nhất. Bạn sẽ đòi hỏi sự đầu tư đáng kể từ huấn luyện viên của mình, cả về thời gian và năng lượng, cảm xúc, vì vậy, phải bù đắp cho họ một cách phù hợp. Hãy nhớ rằng có những người giỏi nhất xung quanh có ảnh hưởng lớn nhất đến thành công của bạn”. □
Tài liệu tham khảo: Why Founders Need Coaches, Not Consultants. Dave Bailey. Medium. 201
CÁC LOẠI HÌNH HUẤN LUYỆN
Performance coaching:
Huấn luyện hiệu suất công việc Skills coaching
Huấn luyện kỹ năng Career Coaching
Huấn luyện sự nghiệp Personal or life coaching
Huấn luyện cá nhân Business coaching
Huấn luyện kinh doanh Executive coaching
Huấn luyện quản lý Team facilitation
Điều phối nhóm Work shadowing
Giám sát công việc
Ngày 6.7.2018, IPP Grand Harvest Day diễn ra tại Hà Nội, tổng kết chặng đường 4 năm của một dự án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp. Với một người may mắn có những trải nghiệm đa dạng, đầy cảm xúc thăng trầm với IPP21 từ 2015, tôi tin rằng, những chia sẻ của mình sẽ giúp nhìn nhận dự án này với một góc độ mới, góp phần thúc đẩy những cách tiếp cận mới cho các thử nghiệm khu vực công.
Vào thời điểm IPP2 đề xuất sự linh hoạt trong mô hình hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp, khái niệm khởi nghiệp tinh gọn (lean startup) còn rất mới mẻ ở Việt Nam và chắc rằng, không một ai trong Ban Quản lý Dự án hay Ban chỉ đạo hiểu sâu khởi nghiệp tinh gọn là gì và ứng dụng nó như thế nào. Vào thời điểm đó trên thế giới, khởi nghiệp tinh gọn cũng còn đang phổ biến trong giới khởi nghiệp là chính, không phải chính phủ nào cũng sẵn sàng tiếp nhận một cách tiếp cận mới. Chính vì vậy, trên thực tế cách tiếp cận tinh gọn của một dự án khu vực công rất đáng để nhìn nhận và phân tích từ nhiều góc độ và chỉ là đúc rút từ những gì đã trải qua chứ không phải là một chủ đích ban đầu. Khởi nghiệp tinh gọn là một cách tiếp cận hơn được sử dụng ngay từ đầu tại IPP2. Điều ngạc nhiên là với một số tiền ODA không nhiều, một dự án đã đạt được thành công những tác động đề ra chính là nhờ nguyên lý linh hoạt tối đa, điều chỉnh nhanh và học hỏi nhanh từ những vấn đề gặp phải.
Một sandbox cho những thử nghiệm dựa trên thử nghiệm linh hoạt trên tinh thần xây dựng – đo lường- học hỏi và điều chỉnh nhanh
Thử nghiệm về định hướng
Một trong những đặc thù của khu vực công là mức độ chấp nhận rủi ro thấp và tốc độ thay đổi chậm. Nếu đi theo cách tiếp cận thông thường, IPP2 rất có thể sẽ rơi vào vòng xoáy của những dự án thông thường là phải hỗ trợ những ngành trọng điểm, những lĩnh vực mũi nhọn và những chiến lược mang tính chính thống. Nhưng rất may mắn, IPP2 đã vượt qua sự cứng nhắc thông thường đó, nhận được sự ủng hộ từ các cấp độ khác nhau về cách thức vận hành dự án.
Trước tiên phải kể đến yêu cầu định hướng xuất khẩu cho các startup. Một trong những cách kết hợp khá thú vị chính là học hỏi từ đất nước tài trợ vốn ODA, các doanh nghiệp Phần Lan xuất phát từ một thị trường nhỏ hẹp, định hướng xuất khẩu ngay từ khi hình thành sản phẩm dịch vụ. Tuy vậy, việc lựa chọn định hướng xuất khẩu cho startup là một định hướng mới và mang tính thách thức cao. Đặc biệt, doanh nghiệp thông thường của Việt Nam “go global” (ra thị trường toàn cầu) vốn đã khó khăn, huống chi là các startup còn non trẻ. Tuy nhiên, định hướng này không phải không có cơ sở. Nhiều doanh nghiệp công nghệ của Việt Nam vào thời điểm đó được dẫn dắt bởi các sáng lập viên tốt nghiệp ở nước ngoài, có trải nghiệm làm việc ở các công ty, tập đoàn lớn, có hiểu biết về thị trường nước ngoài cũng có những tham vọng và tiềm năng chinh chiến tại thị trường quốc tế. Một số các mặt hàng của Việt Nam cũng có những tiềm năng ra thị trường quốc tế ở quy mô lớn như nông sản. Chính vì vậy, việc thử nghiệm cũng là một thông điệp về dũng cảm đưa ra những định hướng mới cho hoạt động hỗ trợ.
Thử nghiệm về lựa chọn giai đoạn của startup để hỗ trợ
Có thể nói trước IPP2, có nhiều chương trình hỗ trợ doanh nghiệp theo nhiều hình thức khác nhau, song chưa có một chương trình nào dũng cảm thử nghiệm hỗ trợ các dự án khởi sự kinh doanh từ giai đoạn ý tưởng và có những cải tiến về cách thức tiếp cận xét duyệt hồ sơ. Thay vì yêu cầu nộp một hồ sơ dài dằng dặc để được chấp nhận vào chương trình hỗ trợ ngay từ việc gọi nộp hồ sơ, IPP2 đã chia ra làm 3 giai đoạn khác nhau gồm cả các bước chuẩn bị cho mời gọi nộp hồ sơ gồm các sự kiện đồng sáng tạo với các địa phương trọng điểm (Co-creation events) như Hà Nội, Đà Nẵng, HCM, Cần Thơ. Mục đích của việc này là nhằm đánh giá khả năng thành công với số lượng hồ sơ và ý tưởng khá tốt và đầy đủ để bước vào đợt chính thức kêu gọi tài trợ (Grant Call). Bước tiếp theo, IPP2 mới kêu gọi bày tỏ quan tâm (EoI- Express of Interest). Để tránh các doanh nghiệp khởi nghiệp gánh nặng về thuyết minh dài dòng, IPP2 đã yêu cầu bản đề xuất có độ dài không quá 6 trang ở đợt chính thức kêu gọi tài trợ– Grant Call.
Việc đưa một tập các dự án thuộc các trình độ phát triển khác nhau, nhóm ngành khác nhau vào một chương trình tăng tốc khởi nghiệp sau khi cấp vốn mồi cũng là một sự mạo hiểm. Với tính chất của một cuộc thử nghiệm, IPP2 nhận ra rằng, ở Việt Nam, nếu chỉ đưa những dự án sẵn sàng chấp nhận vốn đầu tư ở giai đoạn cao hơn vào tăng tốc thì số lượng rất hạn chế và những dự án đó thường nằm trong tầm ngắm của những quỹ đầu tư mạo hiểm.
Điều đó khiến họ chấp nhận số lượng lớn những startup ở các giai đoạn khác nhau, ngành nghề khác nhau và cả những bên phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp vào cùng một chương trình tăng cường 5 ngày. Kết quả có thể sẽ là những dự án chấm dứt hoạt động do mô hình không có tiềm năng; cũng có thể sẽ phát triển thành một doanh nghiệp vừa và nhỏ đáp ứng một nhu cầu đã có trên thị trường và một số ít sẽ trở thành những startup thực sự tiếp nhận vốn đầu tư, tăng trưởng ngoạn mục và xuất khẩu ra thị trường nước ngoài.
Thử nghiệm về sử dụng và phát triển nguồn tài nguyên bản địa
Mặc dù có những khảo sát, điều tra về nhu cầu và khó khăn của doanh nghiệp trước đó, IPP2 không hoàn toàn dựa trên những kết quả đó để mời chuyên gia nước ngoài về giải quyết vấn đề bản địa như nhiều dự án vẫn thường làm. Nỗ lực sử dụng nguồn lực bản địa, được đào tạo để đáp ứng nhu cầu của thị trường bản địa, kết hợp với nguồn kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm quốc tế để đảm bảo tính bền vững của dự án giúp IPP2 có những bước đột phá trong quy trình thiết kế dịch vụ hỗ trợ startup. Cụ thể là, sau khi nhận thấy, chương trình do đối tác nước ngoài thiết kế không phù hợp với nhu cầu và thực tiễn thị trường địa phương, IPP2 đã đưa chính nguồn lực địa phương vào để thiết kế nội dung và cùng các chuyên gia nước ngoài cung cấp hoạt động đào tạo tại chương trình tăng tốc khởi nghiệp.
Thử nghiệm song song với việc cấp vốn và tăng tốc, là việc đào tạo ra đội ngũ Huấn luyện viên đổi mới sáng tạo mà trong đó, cả những HLV và IPP2 đều đang chấp nhận rủi ro. Trước, trong và ngay cả sau khi thực hiện chương trình, IPP2 đều nhận được những sự hoài nghi, thậm chí chỉ trích từ nhiều phía khi lựa chọn những người thuộc các nhóm công, tư, trường đại học, doanh nghiệp, nhà nước vào vai trò của các HLV. Học tăng cường liên tục hai tháng (một tháng tại Hà Nội, tương tác với startup và hệ sinh thái khởi nghiệp tại Hà Nội và một tháng tại TP.HCM) cùng với nhóm chuyên gia được mời từ Mỹ và châu Âu, các HLV này tiếp tục thực hành sáu tháng với chương trình tăng tốc cho những nhóm khởi nghiệp được IPP2 cấp vốn mồi 30.000 Euro. Trên thực tế, vào thời điểm đó, và cho đến tận bây giờ, tại Việt Nam, rất ít chương trình tăng tốc thực sự dành ra một lực lượng huấn luyện viên chuyên nghiệp, được đào tạo để thực hiện công việc. Nhiều quan điểm vào thời điểm đó cho rằng, IPP2 sai lầm khi lựa chọn những gương mặt trẻ chưa nhiều kinh nghiệm vào làm HLV cho các startup. Đến đây, có vài điểm cần làm rõ: Thứ nhất, khái niệm HLV cho startup thời điểm đó gần như chưa hề tồn tại trong hệ sinh thái khởi nghiệp. Họ đồng nghĩa HLV với tư vấn viên; với cố vấn, đó là một trong những lý do khiến việc có HLV nhận được sự phản ứng trái chiều từ cả các chủ doanh nghiệp được cấp vốn và cả bên ngoài về việc nhất định phải có kinh nghiệm, kỹ năng và phải thực sự lăn lộn với một doanh nghiệp nào đó mới đủ trình độ để huấn luyện startup là điều dễ hiểu. Trên thực tế, vai trò của HLV không phải là định hướng, họ thực thi công việc mang tính kỹ thuật, đặt những câu hỏi kỹ thuật xoay quanh mô hình kinh doanh để họ tự trả lời và hoàn thiện nó. Đó là một công việc giúp cả hai bên cùng trưởng thành.
Thứ hai, như chia sẻ của bà Trần Thị Thu Hương, giám đốc dự án, việc đưa 12 HLV thuộc chương trình ToT1, mới qua đào tạo tập trung hai tháng về đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp kết hợp vào sáu tháng tăng tốc khởi nghiệp IAP thông qua “học thông qua làm” (learning by doing) là tạo điều kiện và tạo môi trường thực tập lý tưởng cho 12 học viên.
Sự “kết hôn” mang tính cơ học giữa những người được đào tạo làm HLV chân ướt chân ráo với những doanh nghiệp mà đa số, khái niệm tăng tốc vẫn còn là một sự mới mẻ là một sự mạo hiểm. Nó đặt cả hai bên vào thế phải nỗ lực hết sức. Các HLV cần phải tăng cường năng lực của mình liên tục để đáp ứng nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. “Mọi thứ đều là lý thuyết cho đến khi bạn thực sự thực hành”. Việc các HLV được đưa vào thực tế ngay lập tức tạo ra những áp lực tích cực, vừa phải giảng dạy các công cụ mình đã được học, vừa cùng doanh nghiệp ứng dụng nó. Doanh nghiệp cũng phải tự tiếp cận với khái niệm mới, buộc phải sử dụng những cách tiếp cận mới để điều chỉnh mô hình kinh doanh của mình và chấp nhận những thất bại nhỏ liên tục. Chủ doanh nghiệp trong rất nhiều trường hợp một mặt vừa phải thay đổi nhận thức về cách phát triển sản phẩm dịch vụ mới theo tinh thần của khởi nghiệp tinh gọn, tư duy thiết kế (những khái niệm hoàn toàn mới mẻ), lại vừa phải đối mặt với những xung đột trong nội bộ khi tiến hành những thay đổi. Chính vì vậy, người HLV, ngoài năng lực và kỹ thuật, còn cần có những sức ép tích cực từ chính phía IPP2 để tiếng nói của họ có thêm trọng lượng và trở thành HLV cho cả đội thay vì chỉ cho một trưởng nhóm. Việc kết hợp đưa các chuyên gia quốc tế và chuyên gia trong nước có kinh nghiệm khác vào Chương trình IAP sáu tháng để hỗ trợ cho 22 nhóm dự án khởi nghiệp/hỗ trợ khởi nghiệp, bên cạnh 12 HLV cũng là một cách bổ trợ để khắc phục khó khăn của nhóm HLV. Trên thực tế, “quyền lực mềm” IPP2 mang lại cho HLV đã góp phần sự “kết hôn cơ học” này có những kết quả tích cực, giúp doanh nghiệp thay đổi nhận thức, nhận ra ích lợi của việc có những cố vấn, huấn luyện viên và cả một mạng lưới hỗ trợ thay vì chỉ là được nhận hỗ trợ về tài chính. “Thay đổi lớn nhất sau sáu tháng huấn luyện với chúng tôi chính là sự thay đổi về nhận thức (mindset)”- Nguyễn Hoàng Dương- CEO EzCloud Global chia sẻ.
Sự thử nghiệm này đưa ra một thông điệp rõ ràng về một hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo thì cần các yếu tố cấu thành cơ bản nào, và để ươm mầm, nuôi dưỡng và hỗ trợ khởi nghiệp thì cần hình thành những lực lượng, công cụ hỗ trợ nào.
Điều chỉnh nhanh
Những quyết định về các chương trình, dịch vụ hỗ trợ startup, hay sau này là nâng cao nhận thức của giảng viên trong trường đại học đều là những quyết định nhanh chóng dựa trên tình hình thực tế và có sự trao đổi, tranh luận kỹ trong nội bộ Ban Quản lý Dự án để có luận cứ trình ra trong các kỳ họp Ban chỉ đạo thông qua. Ví dụ, ban đầu, để hỗ trợ cho startup được tiếp tục thúc đẩy “go global”, IPP2 có thể dành ngân sách tối đa cho 10 doanh nghiệp. Song con số 10 hoàn toàn không phải là con số cố định. Nếu chỉ vì thành tích, việc lựa chọn 10 doanh nghiệp đưa vào danh sách hỗ trợ vòng hai như ban đầu sẽ không gặp vấn đề gì nhiều. Tuy nhiên, qua đánh giá độc lập, đo lường kết quả liên tục trong sáu tháng huấn luyện và lấy ý kiến đánh giá từ nhiều phía, IPP2 nhận ra rằng, trong số những doanh nghiệp nhận hỗ trợ vòng 1, chỉ có năm doanh nghiệp khởi nghiệp đáp ứng đầy đủ các tiêu chí IPP2 đề ra để được nhận vốn vào vòng 2- vòng tăng tốc. Việc lựa chọn số lượng ít hơn nhưng trung thành với những tiêu chí khi lựa chọn các nhóm đi tiếp để đảm bảo sự công bằng trong ứng xử với tất cả các nhóm.
Ngoài ra, IPP2, sau hỗ trợ cho các nhóm doanh nghiệp khởi nghiệp, họ nhận ra vai trò quan trọng của các trường đại học trong hệ sinh thái khởi nghiệp và cũng nhận thức được khu vực trường đại học đang là một khoảng trống rất lớn trong hệ sinh thái khởi nghiệp khi những nỗ lực của họ tham gia vào đổi mới sáng tạo chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu thị trường. Trên thực tế, việc nâng cao nhận thức của khu vực trường đại học cũng được tiếp cận khá thú vị- bắt đầu từ những hạt nhân tiềm năng của mỗi trường (theo kiểu từ dưới lên), tìm kiếm những cơ hội và áp dụng tiếp cách tiếp cận từ trên xuống. IPP2 lựa chọn những giảng viên quan tâm đến khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của mỗi trường, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo và hỗ trợ một phần kinh phí cho liên minh giữa các trường. Tác động bề mặt về nhận thức là ưu tiên ở giai đoạn này và từ đó, chính các giảng viên có mối tương tác và hỗ trợ lẫn nhau trong phát triển các hoạt động ĐMST ở chiều sâu hơn khi quay trở lại trường. Tự đặt mình chỉ là một cái cớ để các trường quan tâm hơn đến vấn đề ĐMST, có lẽ IPP2 đã thực hiện được mục tiêu đề ra, kết nối các thành phần khác nhau trọng hệ sinh thái khởi nghiệp, với kỳ vọng chính họ sẽ tạo ra những tác động lớn hơn trong tương lai.
Những kỳ vọng mở lấy con người làm trung tâm
Tham gia IPP2, các HLV, các giảng viên, các cấu phần của hệ sinh thái khởi nghiệp khác được đầu tư với chương trình đào tạo, trải nghiệm, song đồng thời cũng phải đầu tư thời gian và công sức của mình. IPP2 không đặt bất kỳ một điều kiện cứng nào cho đầu ra mà chủ yếu là để gieo hạt. Với các dự án khởi nghiệp sáng tạo, việc được cấp vốn mồi và việc cho phép doanh nghiệp tự đưa ra những kỳ vọng về KPI dựa trên thực tế của doanh nghiệp thay vì những KPI mang yếu tố cố định cũng phản ánh những kỳ vọng mở. Cách tiếp cận này không khỏi khiến nhiều người hoài nghi về hiệu quả của nó vì sẽ khó có những thước đo chính xác về tác động. Tuy nhiên, có thể thấy, trên thực tế, những hạt giống mà IPP2 ươm tạo trong chương trình 12 HLV đổi mới sáng tạo đã tạo ra những bất ngờ vì mỗi thành phần đều tìm cách tạo ra những tác động của riêng mình với hệ sinh thái khởi nghiệp. Họ không chỉ giúp nâng cao nhận thức ở tầm vi mô mà còn tạo được những thay đổi ở tầm vĩ mô. Đặt niềm tin vào những người tham gia vào khóa đào tạo các cố vấn đổi mới sáng tạo lần một (Training of Trainers - TOT1) với tư cách là những tác nhân thay đổi hệ sinh thái, những kết quả đầu ra đã thực sự là những gì IPP2 có dự kiến từ ban đầu. Tuy nhiên, trên thực tế, theo nhận định của IPP2, TOT1 đã “thể hiện xuất sắc hơn những gì mà IPP2 kỳ vọng”. Việc đặt niềm tin vào con người phản ánh một khía cạnh khác của quản trị, đó chính là đặt con người vào trung tâm của mọi sự thay đổi. Với một nguồn lực hạn chế và một tham vọng lớn IPP2 rõ ràng đã không rơi vào cái bẫy của việc kỳ vọng tạo ra những thay đổi lớn lao theo cả chiều rộng, chiều sâu. Việc đặt ra thứ tự ưu tiên trong từng giai đoạn đã giúp dự án đạt được những mục tiêu riêng và tạo độ mở cho những thành quả vượt ngoài kỳ vọng.
Những thách thức cho việc nhân rộng và lặp lại
Ở góc độ quản trị, IPP2 đã có những đột phá về khâu quản trị dự án và quản trị nhân sự của dự án, tạo dựng một trong số những tiền lệ và uy tín hiếm có về một dự án có vốn ODA minh bạch trong các quy trình và khoản tiền giải ngân. Đội ngũ của IPP2 cũng để lại ấn tượng về việc sử dụng thời gian hiệu quả và thái độ hỗ trợ các dự án tiếp nhận đầu tư tích cực. Tuy nhiên, bản thân thực tế những thành công của dự án cũng đặt ra những thách thức về việc nhân rộng quy mô và/hoặc lặp lại dự án ở nơi khác. Những con người, cách thức quản trị dự án, triết lý và ngay cả cách tiếp cận linh hoạt của khởi nghiệp tinh gọn ấy liệu có thể lặp lại nữa hay không trong khu vực công vốn luôn tồn tại những tính toán chặt chẽ về rủi ro? Nên chăng IPP2 cần nghiên cứu để đề xuất những mô hình thử nghiệm (sandbox) trong khu vực công, từ đó đi vào chính sách trên quy mô rộng hơn, tạo ra những tác động lâu dài bền vững hơn đối với một thể chế vốn đang đòi hỏi những cải cách mạnh mẽ?
———— 1Tác giả là một trong 12 Huấn luyện viên đổi mới sáng tạo đầu tiên được IPP2 lựa chọn tham gia chương trình Innovation Champion; một trong gần 20 tư vấn viên hỗ trợ startup Phần Lan thâm nhập thị trường Việt Nam tham gia chương trinh VMAP giai đoạn 1 và VMAP+ giai đoạn 2; trợ giảng của khóa TOT2 cho giảng viên các trường đại học; tham gia 02 nghiên cứu chính sách do IPP2 đặt hàng về Chính sách đổi mới sáng tạo cho trường đại học và Chính sách tài chính hỗ trợ startup.
Tác giả:
Nguyễn Đặng Tuấn Minh – Quản lý & Đồng sáng lập KisStartup
Tác giả: Nguyễn Đặng Tuấn Minh – Quản lý & Đồng sáng lập KisStartup
Cách đây khoảng hai năm, trong một bài viết, tôi có chia sẻ một vài điểm yếu dễ thấy của startup Việt Nam. Không ít người chia sẻ rằng đó là những thứ biết rồi, khổ lắm nói mãi. Thiết nghĩ việc nói mà chưa có kết quả vẫn phải nói, nhất là khi qua một sự kiện lớn như Techfest, chúng ta có dịp nhìn lại để thấy rõ hơn những hạn chế của mình để thực sự có những thay đổi thực tế và hiêu quả.
1. Tiếng Anh
Trong hơn 200 hồ sơ startup chúng tôi nhận tại Techfest, không nhiều hơn 30% con số này có hồ sơ bằng tiếng Anh. Một nhà đầu tư khi gặp một startup tiềm năng đi cùng một phiên dịch đã chia sẻ thẳng thắn rằng, hãy cố giao tiếp với tôi dù chỉ bằng thứ tiếng Anh đơn giản thôi cũng được, nhưng phải là tự bạn nói chuyện với tôi, hãy giải thích cho tôi hiểu bạn đang làm gì, nếu không, tôi không thể bỏ tiền cho bạn vì chúng ta sẽ phải đi cùng nhau trên một chặng đường dài. Khi sẵn sàng bước chân vào một cuộc chơi lớn, gặp gỡ nhà đầu tư trong và ngoài nước, việc chuẩn bị tiếng Anh như một công cụ nhằm nói lên được mình đang làm gì là một cơ hội không thể bỏ qua.
2. Tầm nhìn
Trong Techfest, một diễn giả xây dựng hệ sinh thái đến từ Israel chia sẻ, thị trường ở Israel rất nhỏ nên startup nào cũng phải có tầm nhìn vượt ra khỏi quốc gia mình hoặc chí ít là đáp ứng nhu cầu của nhiều hơn 8.5 triệu người dân Israel. Ở Việt Nam, với một thị trường 90 triệu dân, chúng ta vừa có cơ hội, vừa đối mặt với những thách thức. 90 triệu khách hàng tiềm năng cho một thị trường tiêu dùng có thể là một con số hấp dẫn. Song nhìn ở một câu chuyện khác, con số này có thể là một cái bẫy khiến nhiều startup tạm hài lòng. Nhiều bạn giới hạn tầm nhìn của mình ở thị trường Việt Nam khiến nhà đầu tư và các đối tác tiềm năng chia sẻ rằng, đó thực sự là lãng phí. Người ta thường nói tầm nhìn là thứ không dạy được, nhưng thực tế, nó có thể dần hình thành qua việc cọ xát và nỗ lực hoàn thiện giá trị của công ty và của bản thân để vươn xa hơn. Chúng tôi nhận thấy rằng, startup có đồng sáng lập có yếu tố nước ngoài luôn nhìn ra những cơ hội từ thị trường mà họ đã trải nghiệm đến thị trường khu vực và đó là một yếu tố không nhỏ góp phần vào sự hấp dẫn với nhà đầu tư.
3. Sự mơ hồ
Mơ hồ về quy mô thị trường, về vai trò của nhà đầu tư, về nhóm khách hàng mà mình đang phục vụ thể hiện rõ nhất trên hồ sơ startup tham gia. Thông tin về dự án sơ sài, chung chung và rất đại khái, thiếu những con số để chứng minh những tiềm năng dự án mà mình nói. Điều này không quá khó hiểu khi đến 80% số startup đang ở giai đoạn thử nghiệm thị trường và chưa thực sự nghiêm túc đánh giá tiềm năng thị trường một cách thực tế. Những con số tăng trưởng doanh thu 100 lần sau ba năm đôi khi khiến nhà đầu tư nghi ngờ vì startup không thể chỉ ra được làm thế nào mình có thể đạt được con số đó một cách khả thi và đâu là kịch bản nếu không có đầu tư.
Một trong những nỗ lực năm nay là chúng tôi cho startup gặp nhà đầu tư trong nước trước sự kiện và hoạt động này diễn ra trong khoảng một tháng. Đây là một trải nghiệm cần thiết để các startup nhận ra những điểm yếu và thiếu của mình. Song trên thực tế, tôi nhận thấy cái các bạn cần chính là một cố vấn trước khi đến gặp nhà đầu tư. Cần một sự thay đổi nhận thức rằng: không phải cứ thiếu tiền để phát triển sản phẩm là đi tìm nhà đầu tư, vì sẽ rất ít nhà đầu tư thực sự quan tâm đến bạn ở giai đoạn phát triển sản phẩm mẫu thử trừ khi bạn chứng minh một năng lực tạo ra sản phẩm vượt trội. Ở giai đoạn này, tôi tin rằng, việc tiếp xúc với một cố vấn khởi nghiệp với những câu hỏi giúp bạn “tỉnh người” để tập trung vào cốt lõi kinh doanh quan trọng hơn rất nhiều so với gặp nhà đầu tư để cọ xát, tránh tình trạng mất thời gian cho cả hai bên.
Mặt khác, sự mơ hồ về năng lực công nghệ của chính bản thân và thiếu nghiên cứu về thực trạng thị trường khiến các startup tự tin thái quá về “năng lực cạnh tranh” khó bắt chước được của mình.
Startup còn mơ hồ trong đề nghị với nhà đầu tư. Đáng lẽ gặp nhà đầu tư đồng nghĩa với việc phải “làm bài tập về nhà” về những thứ mình cần từ họ và họ hưởng lợi từ mình. Tuy nhiên, rất ít startup chỉ ra được mình nhắm đến phân khúc thị trường nào, cần đầu tư bao nhiêu và tiền đó để làm gì. Phần lớn vẫn coi việc gặp nhà đầu tư như để giới thiệu dự án, giới thiệu tiềm năng và giống như một cuộc bán hàng. Trong khảo sát của chúng tôi đối với hơn 50 nhà đầu tư và quỹ gặp gỡ với các startup, đến 70% cho rằng các startup cần xác định rõ ràng hơn nữa mô hình kinh doanh, phân khúc thị trường và thực sự kỳ vọng gì ở nhà đầu tư.
4. Bỏ ngỏ thị trường B2B (Bán hàng cho doanh nghiệp)
Trong khuôn khổ Techfest 2017, trước sự kiện chúng tôi có một tháng để chạy thử nghiệm chương trình Hi-Tech Konec kết nối startup với các doanh nghiệp lớn với kỳ vọng mở ra những cơ hội thương mại hóa sản phẩm tốt hơn cho các startup. Trước đó, một chương trình có tên Switch Pitch từng giúp startup giới thiệu giải pháp công nghệ của mình cho doanh nghiệp, tạo ra cơ hội cho những hợp đồng hàng triệu USD. Nhưng chúng tôi làm theo hướng ngược lại: doanh nghiệp nói về vấn đề của mình và startup lắng nghe để đặt câu hỏi như một quá trình khám phá khách hàng. Bước tiếp theo, hai bên sẽ ngồi xuống làm việc và trong rất nhiều trường hợp, startup sẽ được mua lại hoặc trở thành đối tác cho các doanh nghiệp lớn. Tuy nhiên, khi thực hiện chương trình, chúng tôi nhận thấy sự e dè từ cả hai phía. Doanh nghiệp còn mơ hồ về những gì công nghệ cao có thể làm cho doanh nghiệp của mình. Họ nghe nói đến cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 nhưng chưa thực sự hình dung nó sẽ tác động tới doanh nghiệp như thế nào và bắt đầu từ đâu. Từ phía startup, có thể thấy đa số không thực sự sở hữu công nghệ mang tính vượt trội và e dè khi đặt câu hỏi sâu hơn vào vấn đề của doanh nghiệp. Tâm lý e ngại của startup còn xuất phát từ mặc định trong đầu rằng bán hàng cho doanh nghiệp cần phải có quan hệ. Vì vậy, họ nghĩ việc tiếp cận thị trường B2C (bán hàng cho người dùng cuối) có vẻ sẽ dễ dàng hơn. Mặt khác, không ít startup dành tình yêu quá lớn cho sản phẩm dịch vụ mình đang phát triển và khó thuyết phục họ về việc đổi hướng ngay cả khi có những doanh nghiệp/tổ chức lớn đã ra đề bài một cách rõ ràng. Thị trường B2B, nơi có những doanh nghiệp loay hoay với bài toán công nghệ, nơi có sẵn nguồn tài nguyên để hỗ trợ startup, lại đang thiếu sự quan tâm chính đáng từ phía những người đang nắm trong tay công nghệ. Bài toán thị trường vốn là điểm yếu chết người của startup. Khi có tiềm năng để giải quyết nó, tại sao lại bỏ lỡ chỉ vì thiếu một sự dũng cảm cần thiết mà doanh nhân nào cũng nên có?
5. Startup ngoại trên thị trường Việt
Có những dấu hiệu xuất hiện những startup mà người sáng lập mang quốc tịch khác đến sinh sống và làm việc tại Việt Nam. Không khó để nhận ra sự khác biệt trong cách giới thiệu sản phẩm và tiềm năng của dự án. Một số không nhỏ đang tiếp cận và được đánh giá tốt trong con mắt nhà đầu tư trong nước và nước ngoài đến sự kiện. Họ chuyên nghiệp hơn trong cách tiếp cận, thực tế hơn trong cách đặt vấn đề và những bước tiến hành tiếp theo hiệu quả hơn các nhóm startup trong nước.
Mặc dù còn nhiều bất cập, song khi đã nhìn ra bất cập là lúc chúng ta có thể khắc phục. Sự thay đổi nào cũng cần thời gian, có điều các startup cho mình bao nhiêu thời gian để thực sự có những thay đổi với mục đích rõ ràng, để nâng mình lên một tầm cao mới.
Nếu bắt đầu câu chuyện về khởi nghiệp năm 2017 bằng những thương vụ rót vốn đầu tư đình đám hay những chương trình truyền hình thực tế về khởi nghiệp hấp dẫn, e rằng sẽ không thể khái quát hết những mảng màu đa sắc ở lĩnh vực này trong năm qua.
Khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam có đặc thù so với khởi nghiệp sáng tạo ở các nước phát triển khác. Thí dụ, Israel hay Singapore có dân số ít, startup sinh ra ở những quốc gia này luôn hướng tới xuất khẩu giải pháp. Với bối cảnh như Việt Nam, câu chuyện về startup cũng là câu chuyện về những nỗ lực phục vụ nhu cầu của một đất nước đang phát triển. Và hơn thế, không ít giải pháp của những startup đó lại có tiềm năng trở thành giải pháp toàn cầu.
Thành công tiềm ẩn nơi thách thức
Sự kiện startup thương mại điện tử Tiki hay startup trong lĩnh vực đặt phòng khách sạn trực tuyến VnTrip gọi được vốn đầu tư khủng vào những ngày cuối năm cùng những giải thưởng quốc tế mà startup Việt nhận được thời gian gần đây đều mang một thông điệp chung: chúng ta có những tiềm năng có thể khai phá mạnh mẽ hơn trong thời gian tới về công nghệ, đặc biệt là dùng để giải quyết những khó khăn mà chính Việt Nam đang gặp phải trong những lĩnh vực nổi cộm như nông nghiệp, y tế, giáo dục.
Một tỷ phú từng chia sẻ rằng, nếu startup đi lên từ nước nghèo, hãy cố gắng giải quyết những vấn đề của nước nghèo thay vì giải quyết vấn đề của những người giàu. Không hẳn vì bạn không hiểu hết câu chuyện của họ mà đơn giản vì khi bạn giải quyết vấn đề của hơn 85% dân số thế giới hiện sống ở các nước đang phát triển, đó là lúc bạn đang giải quyết những vấn đề toàn cầu, ông lý giải.
Trên thực tế, trong những lĩnh vực nhiều thách thức lại tiềm tàng những thành công. Chẳng hạn, ở một đất nước số người nói tiếng Anh phát âm chưa chuẩn dẫn đến nhiều thiệt thòi trong công việc cuộc sống, hệ thống giáo dục còn nhiều khiếm khuyết, thì những nỗ lực của startup giải quyết vấn đề đó như của Monkey Junior (ứng dụng dạy tiếng Anh cho trẻ em) đã khiến cho giải pháp của họ vượt khỏi phạm vi quốc gia và vươn ra quốc tế.
Các startup trao đổi tại sự kiện Techfest Hà Nội, tháng 11-2017. Ảnh: Lê Loan
Hay trong ngành y tế vốn tồn tại nhiều khó khăn bất cập từ khâu khám chữa bệnh cho đến khâu phòng bệnh, những nỗ lực về mặt công nghệ, đơn giản như tạo ra thẻ khám bệnh OneLink, đã giúp rút ngắn rất nhiều thời gian chờ đợi cho người bệnh. Về mặt công nghệ, giải pháp OneLink không có gì đột phá, thậm chí còn có vẻ như đang đi chậm nếu so với những giải pháp đòi hỏi công nghệ cao, cần đến cài đặt ứng dụng, có sử dụng smartphone như Vicare, UDr, CLAS Healthcare.
Nhưng thực tế, giải pháp này đang được triển khai ở hơn 30 bệnh viện trên cả nước, trong đó có Hà Nội, Phú Thọ, và Thái Bình. Câu chuyện OneLink cùng các giải pháp song hành khác cho thấy, công nghệ trước tiên cần được nhìn nhận là công cụ để sáng tạo giá trị và/hoặc giải quyết vấn đề.
Bước ra khỏi “vùng an toàn”
Không khác nhiều so với các nhận định của nhiều diễn giả nổi tiếng năm qua đến Việt Nam, cá nhân tôi cho rằng, startup Việt vẫn đang thiếu một sự dũng cảm cần thiết để bước chân ra khỏi “vùng an toàn” – đó có thể là những mô hình đã tồn tại có sẵn trên thế giới, cũng có thể là cách làm cũ đã thành công đâu đó.
Đôi khi vùng an toàn có diện mạo khá tinh vi, thường được ngụy trang bằng những ý nghĩ về những vấn đề mình tưởng ai cũng có và cứ thế giải quyết nó. Vùng an toàn không chỉ nằm trong câu chuyện của startup, ở góc độ khác, truyền thông và các câu chuyện hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp cần có sự phản biện sắc sảo hơn để khuyến khích những giải pháp sáng tạo hơn thay vì chỉ nằm trong vùng an toàn của thành công và thất bại.
Chúng ta biết rằng, quy trình, thủ tục thành lập doanh nghiệp hiện này còn hết sức phức tạp, đặc biệt đối với những ngành nghề kinh doanh mới. Bởi vậy, câu chuyện khởi nghiệp đang đặt ra sức ép rất lớn ở tầm vĩ mô về cải cách chính sách, đòi hỏi chính sách phải đi nhanh hơn để bắt kịp xu hướng và mở đường mạnh mẽ hơn cho các doanh nghiệp sáng tạo ra những giải pháp toàn cầu ngay trên đất nước mình.
Đó chính là những cú hích quan trọng thúc đẩy giải quyết những vấn đề mà startup đối diện hằng ngày, từ thủ tục hành chính đến bảo hộ sở hữu trí tuệ, đưa sản phẩm ra nước ngoài…, để thực sự tạo niềm tin về mặt vĩ mô cho startup yên tâm sáng tạo.
Nguyễn Đặng Tuấn Minh (Quản lý và đồng sáng lập KisStartup)
Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu các hoạt động và dự án chính của KisStartup năm 2024, nhằm giúp các doanh nghiệp, đối tác theo dõi được các dự án và hoạt động chính của KisStartup. Các dự án dựa trên năng lực cốt lõi của chúng tôi là nâng cao năng lực thông qua đào tạo, huấn luyện, kết nối với sự tập trung vào đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. 
Chương trình đào tạo giảng viên nguồn (TOT) về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực Fintech do Học viện Ngân hàng tổ chức là một phần trong chuỗi các hoạt động triển khai nhiệm vụ “Huấn luyện, bồi dưỡng kiến thức nâng cao về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo”, theo Quyết định số 1865/QĐ-BKHCN ngày 28/6/2019 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt tổ chức chủ trì, thực hiện nhiệm vụ thuộc Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” (Đề án 844), thực hiện từ năm 2020.
Ngày 3.6 – 4.6.2020, KisStartup vinh dự nhận được sự tin tưởng của Ban lãnh đạo và cán bộ trường Đại học Hải Phòng mời về giảng dạy trong vai trò là đơn vị phụ trách chuyên môn đào tạo cho đối tượng chính là sinh viên có tiền dự án hoặc đang có ý định thương mại hóa nghiên cứu từ phòng lab. Ngoài ra, KisStartup còn thiết kế đặc biệt một buổi cùng các thầy cô trong trường với hy vọng tạo ra những giảng viên nguồn có khả năng đỡ đầu, hỗ trợ và giám sát các ý tưởng và dự án. Ngay sau khóa học, nhà trường sẽ thành lập ban hỗ trợ sinh viên đổi mới sáng tạo bao gồm có các thành phần: coach, mentor, advisor và trainer. Việc thành lập và đi vào vận hành hỗ trợ các nhóm sinh viên trong vai trò cụ thể của từng giảng viên tham gia bước đầu sẽ gặp ít nhiều khó khăn. Tuy nhiên bản thân các giảng viên tham dự cũng đều cam kết sẽ theo sát và thực hành dưới sự cố vấn và giám sát 03 tháng tới của KisStartup.
Cách đây khoảng hai năm, trong một bài viết, tôi có chia sẻ một vài điểm yếu dễ thấy của startup Việt Nam. Không ít người chia sẻ rằng đó là những thứ biết rồi, khổ lắm nói mãi. Thiết nghĩ việc nói mà chưa có kết quả vẫn phải nói, nhất là khi qua một sự kiện lớn như Techfest, chúng ta có dịp nhìn lại để thấy rõ hơn những hạn chế của mình để thực sự có những thay đổi thực tế và hiêu quả.
