hệ sinh thái chuyển đổi số

Có thể nói chuyển đổi số (CĐS) không chỉ là xu hướng công nghệ mà đã trở thành động lực chính để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Với Việt Nam, nơi doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) chiếm hơn 90% tổng số doanh nghiệp, câu hỏi đặt ra là: ai sẽ hỗ trợ SMEs trong hành trình số hóa? Câu trả lời nằm ở các trường đại học – những tổ chức vừa đào tạo nguồn nhân lực, vừa sở hữu tiềm lực nghiên cứu và sáng tạo.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều trường đại học ở Việt Nam vẫn còn “đứng ngoài” mối quan hệ hợp tác với doanh nghiệp. Việc này khiến đào tạo bị tách rời khỏi thực tiễn, nghiên cứu chưa đến được thị trường, và cơ hội đổi mới sáng tạo bị bỏ lỡ. Bài viết này phân tích vai trò then chốt của đại học trong hệ sinh thái CĐS, đồng thời đưa ra các mô hình hợp tác và ví dụ quốc tế để tham khảo.

1. Vì sao kết nối đại học – doanh nghiệp là trụ cột của hệ sinh thái CĐS?
Nếu coi hệ sinh thái CĐS như một “cỗ máy”, thì doanh nghiệp chính là “động cơ vận hành” còn trường đại học là “bộ phận điều khiển thông minh” cung cấp năng lượng tri thức và con người. Sự thiếu vắng kết nối khiến cỗ máy này hoạt động rời rạc: doanh nghiệp thiếu nhân lực, trường đại học thiếu đầu ra thực tiễn.

• Nguồn nhân lực số: Doanh nghiệp cần nhân sự được trang bị kỹ năng số như dữ liệu, an ninh mạng, AI. Nhưng nếu chương trình học không gắn kết thực tế, sinh viên ra trường thường “lạc hậu” so với nhu cầu.
• Ứng dụng tri thức: SMEs khó tự đầu tư nghiên cứu, nhưng nếu có thể “mượn” năng lực nghiên cứu của đại học, họ sẽ nhanh chóng tiếp cận giải pháp mới.
• Hệ sinh thái đổi mới: Khi hai bên hợp tác, sinh viên – giảng viên – doanh nghiệp có thể cùng tham gia, biến trường đại học thành một “trạm trung chuyển đổi mới”.

Ví dụ: Ở Anh, Cardiff và Newcastle University hợp tác với Hartree Centre xây dựng SME Engagement Hubs, nơi doanh nghiệp nhỏ có thể tiếp cận AI và siêu máy tính – những công nghệ mà nếu tự đầu tư, họ không bao giờ đủ khả năng .

2. Các hình thức hợp tác phổ biến trên thế giới
Để hình dung rõ hơn, có thể phân nhóm hợp tác đại học – doanh nghiệp thành nhiều cấp độ. Đây không chỉ là “sinh viên đi thực tập” mà là sự gắn kết toàn diện từ nghiên cứu đến thương mại hóa.

• Hợp tác nghiên cứu & phát triển (R&D): Doanh nghiệp và trường cùng triển khai các dự án về AI, dữ liệu lớn, IoT. Ví dụ: University of South Australia hợp tác với doanh nghiệp STEM để phát triển các giải pháp số hóa công nghiệp .
• Đồng xây dựng chương trình đào tạo: Doanh nghiệp tham gia thiết kế chứng chỉ hoặc cung cấp khóa học thực tiễn. Coursera – ban đầu từ Stanford – đã hợp tác với Google, IBM, Meta để phát triển các chứng chỉ nghề nghiệp toàn cầu, tiếp cận 136 triệu người học .
• Chia sẻ cơ sở vật chất: Đại học mở cửa phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu, hệ thống máy chủ để doanh nghiệp khai thác. Điều này vừa tăng hiệu quả đầu tư, vừa mang lại cơ hội thực hành cho sinh viên.
• Khởi nghiệp & vườn ươm số: Trường đại học phối hợp doanh nghiệp lập vườn ươm, tổ chức chương trình tăng tốc cho startup. Tại Đức, chương trình “Mittelstand 4.0” kết nối hàng nghìn SMEs với startup để học các phương pháp như design thinking, agile .
• Chuyển giao công nghệ & thương mại hóa: Những nghiên cứu hàn lâm không còn nằm trên giấy mà được ứng dụng thành sản phẩm. Utrecht University (Hà Lan) hợp tác với doanh nghiệp tư vấn để triển khai chiến lược số hóa quản trị, cải thiện trải nghiệm sinh viên .

3. Bài học từ các chương trình hỗ trợ SMEs
Ở Việt Nam, SMEs thường loay hoay trong quá trình số hóa vì thiếu kiến thức, thiếu nhân lực và thiếu vốn. Nếu đại học coi SMEs là đối tác chiến lược, họ có thể trở thành “người đồng hành” giúp doanh nghiệp vượt qua thách thức.

Ví dụ quốc tế:

• IE University (Tây Ban Nha): phối hợp Banco Santander đào tạo kỹ năng số (phân tích dữ liệu, marketing số, thương mại điện tử) cho 3.000 SMEs tại 11 quốc gia . Chương trình này cung cấp đào tạo trực tuyến cho 3.000 doanh nghiệp SMEs tại 11 quốc gia về các kỹ năng số, bao gồm phân tích dữ liệu, bảo mật số, marketing số, thương mại điện tử và phương pháp làm việc linh hoạt. Sau khi hoàn thành khóa học, doanh nghiệp nhận được chứng nhận từ trường.
• University of Vaasa (Phần Lan): triển khai mô hình “ecosystem-based digitalization”, cung cấp tư vấn, đào tạo, và kết nối SMEs với các nguồn lực số địa phương.Trường cung cấp cho SMEs đào tạo, tư vấn, thực tập sinh, và các hoạt động kết nối với các nguồn lực hỗ trợ số hóa địa phương
• Berlin Center HIIG (Đức): với chương trình “Mittelstand 4.0” cung cấp chuỗi workshop, video hướng dẫn, các sự kiện thực tiễn chuyển đổi số cho hàng nghìn doanh nghiệp SME tại Đức. Chương trình đặc biệt nhấn mạnh việc kết nối start-up với SMEs và đào tạo về mô hình làm việc mới như design thinking, agile

Những mô hình này chứng minh rằng, đại học không chỉ đào tạo sinh viên mà còn có thể trở thành đối tác chuyển đổi số trực tiếp cho doanh nghiệp.

Hướng đi cho các trường đại học Việt Nam
Để không tụt hậu trong kỷ nguyên số, các trường đại học Việt Nam cần thay đổi tư duy: từ “đào tạo nhân lực cho xã hội” sang “đồng hành cùng doanh nghiệp trong phát triển bền vững”.

Một số gợi ý:

• Đặt SMEs làm trung tâm hợp tác. Không chỉ tập đoàn lớn mà chính SMEs mới là lực lượng cần hỗ trợ nhất.
• Đồng thiết kế chương trình học với doanh nghiệp. Giúp sinh viên ra trường có thể làm việc ngay, không cần đào tạo lại.
• Xây dựng trung tâm nghiên cứu ứng dụng và tư vấn số. Cung cấp dịch vụ cho doanh nghiệp địa phương, qua đó tạo nguồn thu mới cho trường.
• Phát triển vườn ươm và trung tâm đổi mới sáng tạo chung. Nơi sinh viên, giảng viên và doanh nghiệp cùng tạo ra sản phẩm, giải pháp.

Nếu thực hiện, trường đại học Việt Nam không chỉ cung cấp nhân lực mà còn trở thành tác nhân thúc đẩy CĐS bền vững – một vai trò mà nhiều trường quốc tế đã khẳng định thành công.

© Bản quyền thuộc về KisStartup. Nội dung được phát triển trong khuôn khổ dự án IDAP- Tăng cường hệ sinh thái chuyển đổi số bao trùm. Mọi hình thức sao chép, trích dẫn hoặc sử dụng lại cần ghi rõ nguồn KisStartup/IDAP

Tài liệu tham khảo

https://www.ie.edu/ie-foundation/news/ie-university-santander-support-sm...

https://www.hartree.stfc.ac.uk/news/2023/05/11/4-5m-digital-transformati...

https://osuva.uwasa.fi/bitstreams/b33ce130-cef2-47b4-9a31-c95bb3677595/d...

https://static.ie.edu/CGC/Meier-Kohne-Wolf-Gerling%20-%20SMEs.pdf

https://ueh.edu.vn/en/news/digital-transformation-strategy-for-small-and...

https://www.rmit.edu.vn/content/dam/rmit/vn/en/assets-for-production/ima...

https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/support-materials/...)

https://smeunited.eu/admin/storage/smeunited/smeunited-digital-brochure.pdf)

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0166361520305674)

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0024630125000287)

https://en.em-lyon.com.cn/news/view/421)

https://www.science-gate.com/IJAAS/Articles/2024/2024-11-04/1021833ijaas...)

https://www.ecohumanism.co.uk/joe/ecohumanism/article/view/3594)

https://www.ie.edu/our-news/supporting-smes-in-the-digital-transformatio...)

https://www.emerald.com/dts/article/doi/10.1108/DTS-11-2024-0240/1267986...)

https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2021/02/th...)

https://journals.uniurb.it/index.php/piccola/article/view/4532?articlesB...)

https://www.aasmr.org/jsms/Vol14/No.1/Vol.14%20No.1.11.pdf)

https://researchportal.ulisboa.pt/en/publications/smes-and-industry-40-t...)

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2405844023082257)

https://researchoutput.csu.edu.au/en/publications/university-industry-co...)

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37867890/)

https://hbsp.harvard.edu/inspiring-minds/a-new-model-for-university-indu...)

https://consensus.app/search/university-industry-collaboration-models/uV...)

https://www.cam.ac.uk/business-and-enterprise/blog/four-secrets-of-a-suc...)

https://www.ewance.com/blog/university-industry-collaboration-unveiling-...)

https://www.ie.edu/ie-foundation/news/ie-university-santander-support-sm...)

https://www.hartree.stfc.ac.uk/news/2023/05/11/4-5m-digital-transformati...)

https://osuva.uwasa.fi/bitstreams/b33ce130-cef2-47b4-9a31-c95bb3677595/d...)

https://static.ie.edu/CGC/Meier-Kohne-Wolf-Gerling%20-%20SMEs.pdf)

https://ueh.edu.vn/en/news/digital-transformation-strategy-for-small-and...)

https://www.rmit.edu.vn/content/dam/rmit/vn/en/assets-for-production/ima...)

https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/support-materials/...)

https://smeunited.eu/admin/storage/smeunited/smeunited-digital-brochure.pdf

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0166361520305674

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0024630125000287

https://en.em-lyon.com.cn/news/view/421

https://www.science-gate.com/IJAAS/Articles/2024/2024-11-04/1021833ijaas...

https://www.ecohumanism.co.uk/joe/ecohumanism/article/view/3594)

https://www.ie.edu/our-news/supporting-smes-in-the-digital-transformatio...)

https://www.emerald.com/dts/article/doi/10.1108/DTS-11-2024-0240/1267986...)

https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2021/02/th...)

https://journals.uniurb.it/index.php/piccola/article/view/4532?articlesB...)

https://www.aasmr.org/jsms/Vol14/No.1/Vol.14%20No.1.11.pdf)

https://researchportal.ulisboa.pt/en/publications/smes-and-industry-40-t...)

Ngày 11/10/2025, sự kiện Giới thiệu Mô hình Chuyển đổi số Bao trùm – Phát triển Hệ sinh thái Chuyển đổi số cho Doanh nghiệp & Lễ ra mắt EduDX Connect do Công ty Cổ phần KisStartup tổ chức đã diễn ra thành công, đánh dấu cột mốc 1 năm triển khai Dự án IDAP – Tăng cường Hệ sinh thái Chuyển đổi số Bao trùm cho DNNVV tại Lào Cai và Sơn La, được tài trợ bởi Chính phủ Australia thông qua Dự án GREAT.

Nhìn lại hành trình một năm – khi chuyển đổi số không còn là khái niệm xa vời

Phát biểu mở màn, bà Nguyễn Đặng Tuấn Minh – CEO KisStartup chia sẻ hành trình hơn một năm hình thành và phát triển mô hình Chuyển đổi số Bao trùm, với cách tiếp cận “doanh nghiệp làm trung tâm – thị trường dẫn dắt – các bên cùng phát triển”.
 Mô hình này không chỉ giúp hơn 200 doanh nghiệp và tổ chức địa phương nâng cao năng lực số, mà còn kết nối các trường đại học, đơn vị cung cấp dịch vụ kỹ thuật và nhân lực, cùng các tổ chức hỗ trợ để hình thành một hệ sinh thái chuyển đổi số bền vững.

Từ những thử nghiệm tại Lào Cai và Sơn La, mô hình đã mang lại nhiều kết quả cụ thể:

• Phân hiệu Đại học Thái Nguyên tại Lào Cai tiên phong mở chương trình đào tạo Cử nhân Kinh tế số, đánh dấu bước ngoặt trong việc hình thành nguồn nhân lực số chất lượng cao tại khu vực miền núi phía Bắc.
• Trường Đại học Tây Bắc tích cực phối hợp cùng KisStartup triển khai các hoạt động huấn luyện, thực hành và kết nối doanh nghiệp tại Sơn La, góp phần đưa chuyển đổi số trở thành một phần trong đào tạo, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng.
• Các đơn vị cung cấp dịch vụ kỹ thuật và nhân lực địa phương lần đầu tiên được hình thành, thay vì chỉ phụ thuộc vào nguồn lực bên ngoài.
• Hàng trăm doanh nghiệp, hợp tác xã, phụ nữ dân tộc thiểu số, người khuyết tật đã bước ra khỏi vùng an toàn để áp dụng công nghệ, kinh doanh trên nền tảng số và tự tin kết nối thị trường trong nước và quốc tế.

Câu chuyện thật – con người thật – kết quả thật

Buổi lễ vinh danh 12 “Ngôi sao Chuyển đổi số”, đại diện cho hàng trăm doanh nghiệp đã thay đổi mạnh mẽ trong suốt một năm qua. Mỗi câu chuyện là một hành trình vượt rào cản – từ hạn chế công nghệ, khoảng cách địa lý cho đến niềm tin vào chính mình.

Anh Nguyễn Hữu Hậu, chủ cơ sở Đồ gỗ mỹ nghệ Phúc Hậu (Sơn La), là người khuyết tật nặng nhưng không để hoàn cảnh giới hạn ước mơ. Thông qua chương trình huấn luyện của dự án, anh học cách sử dụng mạng xã hội, chụp và dựng video, thiết kế nội dung và xây dựng thương hiệu trực tuyến. Từ một người chỉ quen làm việc thủ công, anh Hậu đã tự lập fanpage, chia sẻ quá trình sản xuất đồ gỗ, giới thiệu sản phẩm và kể câu chuyện đời mình bằng hình ảnh, video. Nhờ đó, thương hiệu Đồ gỗ Phúc Hậu được biết đến rộng rãi, đơn hàng đến từ khắp các tỉnh thành. Quan trọng hơn, anh trở thành người truyền cảm hứng cho cộng đồng người khuyết tật, trực tiếp hướng dẫn họ học cách sử dụng điện thoại, mạng xã hội để kinh doanh online, hòa nhập và tự chủ kinh tế.

Còn chị Mã Thị Luyến, chủ cơ sở Giò chả Luyến Thọ (Lào Cai), là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của ý chí thay đổi. Trước khi đến với dự án, chị từng thất bại trong kinh doanh, không biết dùng máy tính hay quản lý nội dung số. Khi tham gia khóa huấn luyện, chị học cách xây dựng kế hoạch nội dung, chụp ảnh, chỉnh sửa, thiết kế poster, và quản lý bán hàng trực tuyến. Dù khởi đầu chậm, chị Luyến đã sử dụng dịch vụ của các đơn vị cung cấp dịch vụ tại địa phương, sẵn sàng trả phí để học phần mềm, kiên trì thực hành từng bài học, dần làm chủ công nghệ và tự tin xuất hiện trước khách hàng. Hiện nay, cơ sở của chị hoạt động ổn định trên nền tảng số, và chị trở thành “thủ lĩnh cộng đồng” tích cực lan tỏa tinh thần chuyển đổi số đến các hộ kinh doanh khác, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số tại địa phương.

EduDX Connect – cầu nối tri thức và doanh nghiệp

Cũng trong khuôn khổ sự kiện, mạng lưới EduDX Connect chính thức ra mắt – một sáng kiến do KisStartup khởi xướng, kết nối nhà trường – doanh nghiệp – tổ chức chuyên môn – đơn vị công nghệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

EduDX Connect được hình thành trên nền tảng của Dự án IDAP, kế thừa cách tiếp cận “hợp tác ba bên” đã chứng minh hiệu quả tại Lào Cai và Sơn La, hướng tới mục tiêu phát triển nhân lực số chất lượng cao, chia sẻ mô hình thực tiễn và tạo cơ hội hợp tác dài hạn giữa các bên. Mạng lưới EduDX Connect được hình thành từ 16 thành viên sáng lập, đại diện cho ba khối chính:
 – Khối Giáo dục đại học và cao đẳng, với sự góp mặt của các trường ở Hà Nội, Hải Phòng, Lào Cai và các khu vực trọng điểm phía Bắc.
 – Khối Tổ chức chuyên môn, bao gồm các hiệp hội nghề nghiệp và trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp quốc gia.
 – Khối Doanh nghiệp công nghệ và đào tạo số, từ nền tảng thương mại điện tử, giải pháp phần mềm, đến đơn vị cung cấp dịch vụ đào tạo trực tuyến.

Ba khối này cùng nhau kiến tạo một cầu nối tri thức – công nghệ – thị trường, cùng hướng tới mục tiêu phát triển hệ sinh thái chuyển đổi số bao trùm và đổi mới sáng tạo.

Lan tỏa tinh thần “Bao trùm hơn – Kết nối hiệu quả hơn – Lan tỏa mạnh mẽ hơn”

Tiếng nói từ người trong cuộc:

Bạn Vàng Thị Mơi – bắt đầu hành trình của mình với thương hiệu Mơi Design - đơn vị cung cấp dịch vụ thiết kế tại địa phương. Bạn chia sẻ hành trình “từ rụt rè đến tự tin” khi được tham gia vào chương trình huấn luyện. Từ việc chưa biết cách tiếp cận khách hàng, Mơi đã học được cách giao tiếp, nhận yêu cầu thiết kế và triển khai dự án chuyên nghiệp. Bạn cũng mở rộng dịch vụ của mình theo hướng thiết kế thân thiện với người khuyết tật, đóng góp vào những sản phẩm truyền thông cho doanh nghiệp địa phương.

Chị Nguyễn Hồng Giang – chuyên gia đồng hành cùng nhóm người khuyết tật: chia sẻ câu chuyện thực tế khi làm việc với hơn 20 trường hợp tại Lào Cai và Sơn La, giúp họ dần tự tin hòa nhập và tham gia vào các hoạt động kinh tế số. Chị Giang nhấn mạnh rằng việc lắng nghe, kiên nhẫn và xây dựng niềm tin là chìa khóa để người khuyết tật có thể tham gia chuyển đổi số một cách thực chất.

Cam kết hành động từ các bên:

- Đại diện Phân hiệu Đại học Thái Nguyên tại Lào Cai khẳng định tiếp tục hợp tác với KisStartup với 05 hạng mục rõ ràng trong việc số hóa quy trình doanh nghiệp, phát triển marketing số, và duy trì mô hình giảng viên – sinh viên đồng hành cùng doanh nghiệp.
- Đại học Tây Bắc cam kết tích hợp hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp vào chương trình đào tạo sinh viên.
- Các doanh nghiệp công nghệ trong mạng lưới EduDX Connect như UNICA, FINAN (Sobanhang), Onelog… khẳng định sẽ đồng hành lâu dài, tài trợ công cụ, mở cơ hội thực hành sớm và thúc đẩy ứng dụng công nghệ tại địa phương.

Sự kiện khép lại bằng lời tri ân dành cho tất cả những người đã đồng hành cùng Dự án IDAP trong suốt một năm qua – từ doanh nghiệp, giảng viên, sinh viên, đến các tổ chức hỗ trợ địa phương. Thông điệp được nhấn mạnh xuyên suốt chương trình:

“Chuyển đổi số không chỉ là công nghệ, mà là hành trình khai phá tiềm năng của con người và cộng đồng.”

Từ những ngôi làng vùng cao, những hợp tác xã nhỏ, đến các trường đại học và đơn vị công nghệ, tất cả đang cùng nhau xây dựng một hệ sinh thái chuyển đổi số bao trùm – nơi mọi người đều có cơ hội học hỏi, kết nối và phát triển bền vững.