Khan Academy

Nguyễn Đặng Tuấn Minh

Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt mới của công nghệ giáo dục (edtech) toàn cầu. Sau đại dịch, thị trường rơi vào giai đoạn phân hóa mạnh: một bên là những startup xoay trục nhanh sang AI và tăng trưởng mạnh mẽ như Duolingo hay Khan Academy; bên kia là những mô hình cũ không kịp thích nghi, bị AI làm xói mòn giá trị cốt lõi như Chegg hay BYJU’S. Khi quan sát cận cảnh từng mô hình kinh doanh qua lăng kính Business Model Canvas (BMC) của Osterwalder, ta nhìn thấy rất rõ: AI không chỉ là công cụ, mà là lực tái cấu trúc lại mô hình kinh doanh – đôi khi nâng startup lên vị thế mới, đôi khi kéo cả tập đoàn trị giá hàng tỷ USD đến bờ vực.

1. Khi AI thay đổi “giả định giá trị” cốt lõi của edtech

Trước 2023, các edtech hàng đầu tập trung vào bốn mô hình quen thuộc: SaaS thu phí thuê bao, marketplace kết nối giáo viên – học viên, mô hình B2B cho nhà trường/doanh nghiệp và freemium với phiên bản nâng cấp. Nhưng từ khi AI tạo ra trải nghiệm học tập cá nhân hóa, trò chuyện, phản hồi tức thì, hàng triệu người dùng buộc phải tự hỏi: tại sao phải trả phí hằng tháng cho những tính năng mà chatbot miễn phí cũng làm được?

Chính câu hỏi này đặt lại nền móng cho giá trị cốt lõi của từng startup. Một số doanh nghiệp chuyển mình kịp thời: Duolingo dùng AI không chỉ để “tối ưu hóa” bài học mà để định nghĩa lại sản phẩm. Ngược lại, Chegg và BYJU’S mất nhanh lợi thế vì phần lớn khách hàng nhận ra họ đang trả tiền cho một dịch vụ mà AI sinh ra đã làm tốt hơn, nhanh hơn và gần như miễn phí.

2. Duolingo – ví dụ điển hình của việc xoay trục đúng thời điểm

Năm 2025, Duolingo tăng trưởng 41% doanh thu nhờ gói cao cấp Duolingo Max – nơi AI trở thành “giáo viên đồng hành” thực thụ. Nếu nhìn qua canvas, có thể thấy hai động lực chính:

Giá trị mang lại không còn chỉ là “học ngoại ngữ vui vẻ”, mà là trải nghiệm được AI mô phỏng hội thoại thật, phản hồi theo ngữ cảnh và theo năng lực cá nhân. Kênh phân phối mở rộng khi người dùng tự lan tỏa trải nghiệm học thú vị – yếu tố mà edtech truyền thống khó có được. Dòng doanh thu tăng mạnh từ gói AI Premium; không phải bởi tính năng “sáng tạo”, mà vì Duolingo chứng minh được giá trị mà AI mang lại vượt trội so với phiên bản miễn phí.

Ở đây, không phải AI tạo ra thành công, mà chính năng lực tổ chức của Duolingo – khả năng thử nghiệm nhanh, pivot đúng thời điểm, hiểu và điều chỉnh hành vi người dùng – mới là yếu tố cốt lõi.

3. BYJU'S – minh chứng điển hình cho rủi ro “quá lớn để xoay trục”

BYJU’S từng là edtech lớn nhất thế giới, nhưng năm 2024–2025, công ty liên tục thu hẹp quy mô, bán tài sản, gặp khủng hoảng dòng tiền và quản trị. Mô hình B2C nặng về nội dung và marketing vốn đã tốn kém; khi AI tạo ra các nội dung học miễn phí và chất lượng cao, ưu thế “thư viện nội dung khổng lồ” của BYJU’S trở thành gánh nặng. Chi phí sản xuất – vốn là lợi thế – lập tức hóa thành điểm yếu.

Trong BMC của doanh nghiệp, ít nhất ba khu vực bị ảnh hưởng: giá trị mang lại suy giảm khi AI cung cấp giải pháp tương tự; chi phí vận hành nội dung quá lớn không còn hợp lý; dòng doanh thu B2C biến động mạnh khi phụ huynh bắt đầu chuyển sang các mô hình học linh hoạt, rẻ hơn, hoặc sử dụng các dịch vụ AI “zero marginal cost”.

4. Coursera – sự trỗi dậy của mô hình B2B trong bối cảnh thị trường bão hòa

Coursera là ví dụ thú vị của sự chuyển dịch sang doanh thu doanh nghiệp. Khi người học cá nhân giảm sau đại dịch, Coursera mở rộng mạnh vào trường đại học và doanh nghiệp. Việc các trường học đưa đào tạo trực tuyến vào chuẩn đầu ra mới trở thành động lực then chốt.

Trong BMC của mình, Coursera không bị AI làm mất giá trị cốt lõi – bởi trọng tâm của họ là tính công nhận (accreditation). AI có thể giải thích bài học, nhưng không cấp bằng. Giá trị Coursera xây dựng nằm ở hệ sinh thái đối tác và khả năng chuẩn hóa kiến thức đại học toàn cầu – điểm mà AI khó thay thế hoàn toàn.

5. Chegg – bài học đắt giá cho mô hình thu phí dựa trên nội dung giải bài tập

Chegg là ví dụ điển hình của mô hình bị AI ảnh hưởng trực tiếp và mạnh nhất. Khi ChatGPT có thể giải bài tập trong vài giây, Chegg đánh mất lợi thế cạnh tranh cốt lõi. Doanh thu giảm liên tục, buộc công ty thu hẹp hoạt động và tung ra CheggMate AI nhưng chưa tạo được khác biệt.
BMC của Chegg cho thấy: giá trị mang lại mất đi; phân khúc khách hàng rời bỏ với tốc độ chưa từng có; dòng doanh thu chính sụt giảm nhanh; rủi ro cạnh tranh từ AI là trực tiếp nhất trong toàn ngành edtech.

6. Khan Academy và hành trình “giữ đạo đức” trong một thị trường biến động

Khan Academy là trường hợp đặc biệt trong edtech: mô hình phi lợi nhuận, tập trung vào giáo dục mở và miễn phí. AI tutor Khanmigo mang lại khả năng cá nhân hóa sâu mà trước đây chỉ giáo viên thật mới làm được. Tuy nhiên, vì không tối ưu hóa thương mại hóa, Khan Academy vẫn đối diện áp lực tài chính và tốc độ tăng trưởng doanh thu chậm.
Dù vậy, Khan Academy chứng minh rằng AI không chỉ tạo giá trị kinh tế mà còn mở ra cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng cho trẻ em trên toàn cầu – điều mà nhiều mô hình edtech thương mại khó theo đuổi.

7. Kahoot! – gamification vẫn là sân chơi, nhưng tăng trưởng bị giới hạn

Kahoot! vẫn duy trì vai trò dẫn đầu trong lĩnh vực trò chơi hóa học tập. Tuy nhiên, mô hình này gặp hai thách thức lớn: sự cạnh tranh từ các nền tảng AI tương tác và việc “game hóa” đã trở thành tính năng phổ biến chứ không còn là lợi thế đặc thù. Tăng trưởng chậm ở Mỹ cho thấy mô hình cần làm mới cách tạo giá trị.

8. Cơ hội – thách thức từ AI: điều gì đang đến với edtech?

Nhìn rộng hơn, AI mở ra cơ hội xây dựng những mô hình học tập cá nhân hóa sâu, chi phí thấp, hiệu quả cao. Nhưng AI cũng là mối đe dọa hiện hữu làm sụp đổ những mô hình dựa trên nội dung, trả lời câu hỏi hoặc trợ giúp học tập cơ bản. Edtech bước vào thời kỳ nơi giá trị cốt lõi không nằm ở nội dung, mà ở cấu trúc học tập, mô hình cấp chứng chỉ, hệ sinh thái đối tác, sự tin cậy và khả năng đưa người học vào những trải nghiệm mà AI không thay thế được.

Edtech 2025 – khi câu hỏi trung tâm không còn là “AI làm gì?”, mà là “AI thay đổi mô hình kinh doanh ra sao?”

Sự sụp đổ của một số ông lớn và sự trỗi dậy mạnh mẽ của các startup AI-first cho thấy ngành edtech đang bước vào giai đoạn sàng lọc tự nhiên. Những mô hình có nền tảng dữ liệu mạnh, vận hành tinh gọn và giá trị gắn với kiểm định – công nhận – mạng lưới sẽ phát triển bền vững. Những mô hình dựa vào nội dung lặp lại, trợ giúp bài tập hoặc thư viện bài giảng sẽ tiếp tục bị AI làm xói mòn.

Và cuối cùng, điều ta học được từ những công ty dẫn đầu là: edtech không bao giờ là ngành của công nghệ – mà là ngành của mô hình kinh doanh biết học hỏi nhanh như chính người học mà họ phục vụ.

© Bản quyền thuộc về KisStartup. Mọi hình thức sao chép, trích dẫn hoặc sử dụng lại cần ghi rõ nguồn KisStartup