KisStartup tổng hợp và phân tích
Có một khoảnh khắc rất “lạ” đang diễn ra trong kinh doanh toàn cầu: thiên nhiên – thứ vốn được nói bằng cảm xúc, đạo đức hoặc trách nhiệm xã hội – đang dần được nói bằng dữ liệu. Không phải vì loài người bỗng nhiên lãng mạn hơn, mà vì thị trường đã đi đến một ngưỡng: nếu rủi ro thiên nhiên là rủi ro thật, thì nó phải đo được, theo dõi được và quản trị được:
Và chính ở đây, một nhóm startup mới nổi lên: nature tech / biodiversity tech (Công nghệ thiên nhiên và đa dạng sinh học). Họ không “làm bảo tồn” theo kiểu truyền thống. Họ làm thứ nghe giống fintech hơn: hạ tầng đo lường, để thiên nhiên bước vào phòng họp của doanh nghiệp, bảng kiểm toán của ngân hàng và bộ chỉ tiêu của nhà đầu tư.
Khi thiên nhiên trở thành “một hệ thống cần đo lường”
Trong nhiều năm, những câu hỏi kiểu “khu vực này có đa dạng sinh học cao không?” thường được trả lời bằng khảo sát hiện trường tốn thời gian, phụ thuộc chuyên gia và rất khó so sánh giữa các dự án. Nhưng nền kinh tế hiện đại có một quy luật rõ ràng: cái gì không đo được thì rất khó quản trị.
Sự thay đổi lớn là thị trường đang bắt đầu yêu cầu metrics về trạng thái thiên nhiên, chứ không chỉ là các cam kết hay câu chuyện trách nhiệm xã hội. Các khung mới như TNFD – Taskforce on Nature-related Financial Disclosures được thiết kế rõ ràng để giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư nhận diện phụ thuộc, tác động, rủi ro và cơ hội liên quan đến thiên nhiên theo cách “decision-useful”, tức là dùng được trong ra quyết định tài chính [1], [2].
Khi khung khổ và kỳ vọng báo cáo xuất hiện, câu hỏi chuyển từ “bạn có quan tâm đến thiên nhiên không?” sang “bạn đang đo thiên nhiên thế nào?”. Ở góc nhìn KisStartup, đây chính là điểm bùng nổ: một nhu cầu quản trị mới kéo theo một thị trường dữ liệu mới.
Dòng tiền đang đến – nhưng đến theo cách thận trọng
Các báo cáo gần đây cho thấy vốn đầu tư mạo hiểm vào nature tech đang tăng nhanh. Theo Serena Capital, tổng vốn VC rót vào nature tech đạt khoảng 2,1 tỷ USD trong năm 2024, tăng khoảng 16% so với năm 2023 [3], [4]. Quy mô này chưa thể so sánh với AI hay climate tech nói chung, nhưng nó cho thấy một điều quan trọng hơn: nhà đầu tư đã bắt đầu nhìn thấy một lớp hạ tầng dữ liệu mới quanh thiên nhiên – tương tự cách dữ liệu tài chính từng hình thành thị trường riêng của nó.
Tuy nhiên, cấu trúc dòng tiền cũng nói lên bản chất giai đoạn hiện tại. Phần lớn các thương vụ vẫn tập trung ở seed và Series A, tức là thị trường còn đang kiểm tra một câu hỏi rất thực dụng: dữ liệu thiên nhiên có thể trở thành dịch vụ mua lặp lại hay chỉ dừng ở các dự án nghiên cứu và pilot?
NatureMetrics – khi dữ liệu đa dạng sinh học trở thành sản phẩm thương mại
Một ví dụ điển hình cho biodiversity tech là NatureMetrics (Anh). Tháng 1/2025, công ty này công bố vòng Series B trị giá 25 triệu USD, do Just Climate dẫn dắt cùng sự tham gia của EDF Pulse Ventures và Monaco ReOcean Fund, bên cạnh các nhà đầu tư hiện hữu như BNP Paribas, Ananda Impact Ventures và SWEN Blue Ocean [5], [6].
Điểm đáng chú ý không nằm ở con số 25 triệu USD, mà ở cách NatureMetrics đóng gói thiên nhiên thành một sản phẩm dữ liệu. Họ sử dụng eDNA (environmental DNA) – DNA tồn tại trong nước, đất hoặc trầm tích – để phát hiện sự hiện diện của loài, sau đó chuyển các kết quả sinh học phức tạp này thành nature intelligence cho doanh nghiệp [7], [8].
Khách hàng của NatureMetrics không mua “DNA”. Họ mua khả năng nhìn thấy và quản trị rủi ro thiên nhiên theo cách có thể tích hợp vào ESG, báo cáo rủi ro và quy trình ra quyết định. Nền tảng Nature Intelligence được định vị như một dịch vụ subscription, cho phép doanh nghiệp theo dõi đa dạng sinh học theo thời gian, so sánh giữa các site và xuất báo cáo phù hợp với yêu cầu mới về công bố thông tin [5], [9].
Ở đây, biodiversity tech bắt đầu giống một ngành dịch vụ dữ liệu hơn là một nhánh sinh học thuần túy.
Vì sao công nghệ “vừa đủ chín” để bước ra khỏi phòng lab?
Sự trỗi dậy của nature tech không đến từ một đột phá đơn lẻ, mà từ việc ngăn xếp công nghệ đã đủ hoàn chỉnh. eDNA giúp việc đo lường trở nên nhanh, ít xâm lấn và có thể chuẩn hóa. AI giúp xử lý khối dữ liệu sinh học và hình ảnh khổng lồ mà trước đây phụ thuộc nặng vào chuyên gia. Vệ tinh, drone và cảm biến cung cấp lớp dữ liệu không gian và chuỗi thời gian, biến những quan sát rời rạc thành bức tranh động. Cloud cho phép tất cả được vận hành như một dịch vụ.
Nhưng ở góc nhìn KisStartup, yếu tố quyết định không phải là công nghệ, mà là niềm tin vào dữ liệu.
“Niềm tin vào dữ liệu” – rào cản lớn nhất và cũng là lợi thế cạnh tranh lớn nhất
Dữ liệu thiên nhiên chỉ thực sự có giá trị khi nó đủ đáng tin để được dùng trong những quyết định lớn: phê duyệt dự án, cấp tín dụng, bảo hiểm rủi ro, hay tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Vì vậy, các startup biodiversity tech phải thắng ở ba mặt trận cùng lúc.
Thứ nhất là chuẩn hóa phương pháp: từ lấy mẫu, kiểm soát sai số đến QA/QC.
Thứ hai là khả năng giải thích: dữ liệu nói gì, và quan trọng không kém, dữ liệu không nói gì.
Thứ ba là tính được chấp nhận: bởi cơ quan quản lý, tổ chức tư vấn, nhà đầu tư và các khung chuẩn như TNFD [1], [2].
Không ngẫu nhiên khi nhiều startup nature tech chọn chiến lược “ground-truth trước, scale sau”: làm pilot với các tổ chức uy tín, tham gia chuẩn hóa và xây uy tín khoa học trước khi mở rộng thương mại.
Khi thiên nhiên bước vào Excel, điều quan trọng là dùng số liệu để hành động đúng
Việc thiên nhiên trở thành một hệ thống có thể đo lường nghe có vẻ lạnh lùng, nhưng đó có thể là bước ngoặt tích cực. Khi đo được, chúng ta có cơ hội quản trị tốt hơn, phân bổ vốn hiệu quả hơn và giảm tình trạng “greenwashing bằng ngôn từ”. Vấn đề không phải là biến thiên nhiên thành con số, mà là biến con số thành quyết định và hành động đúng.
Ở Bài 2, chúng ta sẽ đi sâu hơn vào các phân khúc đang hình thành rõ nhất (eDNA, MRV, biodiversity credits, nông nghiệp tái sinh) và câu hỏi quan trọng cho Việt Nam/ASEAN: đâu là cánh cửa tham gia thực sự, thay vì chỉ đứng ngoài mua công nghệ
© Bản quyền thuộc về KisStartup. Mọi hình thức sao chép, trích dẫn hoặc sử dụng lại cần ghi rõ nguồn KisStartup.
Tài liệu tham khảo
[1] TNFD, “Recommendations of the Taskforce on Nature-related Financial Disclosures,” 2023. [Online]. Available: https://tnfd.global
[2] TNFD, “Nature-related risk & opportunity management and disclosure,” 2024.
[3] Serena Capital, “VC Funding Trends in Nature Tech – H1 2024 Update,” 2024.
[4] Nature4Climate, “Venture Capital Funding in Nature Tech Startups Increased in 2023,” 2024.
[5] NatureMetrics, “NatureMetrics raises $25m Series B to scale biodiversity monitoring,” Jan. 2025. [Online]. Available: https://www.naturemetrics.com
[6] Renewable Matter, “NatureMetrics: scalable biodiversity metrics powered by eDNA,” 2024.
[7] NatureMetrics, “Species detection using environmental DNA,” 2024.
[8] UPM, “Applying environmental DNA analysis to measure and protect biodiversity,” 2023.
[9] NatureMetrics, “Nature Intelligence platform overview,” 2024.